عفونت واژن یکی از مشکلات رایج در زنان است. این عارضه در سه نوع قارچی، باکتریایی و انگلی شناسایی می‌شود. نوع قارچی و باکتریایی این عفونت در بین زنان شایع‌تر است. تشخیص تفاوت عفونت باکتریایی و قارچی واژن برای بسیاری از خانم‌ها ممکن است دشوار باشد، زیرا علائم این دو نوع عفونت تا حدی مشابه هستند. هر چند برای تشخیص دقیق این مسئله باید به متخصص عفونت زنان مراجعه کرد اما شناخت این تفاوت‌ها، علل بروز و روش‌های درمان صحیح آن، گامی مهم در جهت پیشگیری و کنترل آن به شمار می‌آید. عفونت‌های واژنی معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی، رعایت نکردن بهداشت فردی مناسب، استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی شرایط پزشکی خاص ایجاد می‌شوند. در این مقاله از بلاگ کلینیک زنان دکتر روشن به معرفی عفونت قارچی و باکتریایی واژن و تفاوت‌های آنها با هم می‌پردازیم.
نکته: این مطلب فقط جنبه آموزشی دارد. بنابراین، اگر علائمی شبیه عفونت واژن دارید؛ برای دریافت مشاوره و درمان مناسب، با یک متخصص زنان مشورت کنید.
روش‌های تشخیص عفونت‌های قارچی و باکتریایی واژن
فهرست مطالب
- روش‌های تشخیص عفونت‌های قارچی و باکتریایی واژن
- روش تشخیص عفونت باکتریایی واژن
- روش تشخیص عفونت قارچی واژن
- تفاوت عفونت قارچی و باکتریایی واژن چیست؟
- چرا شناخت تفاوت عفونت ها مهم است؟
- تشخیص عفونت قارچی از باکتریایی واژن
- گزینه‌های درمانی عفونت باکتریایی و قارچی واژن
- اقدامات پیشگیرانه برای عفونت‌های باکتریایی و قارچی واژن
- سوالات متداول
- سخن پایانی
مجموعه‌ای از شرایط در بروز انواع عفونت واژن نقش دارند. عفونت باعث ایجاد تغییرات در ترشحات و بوی واژن و یا حتی احساس ناراحتی در این ناحیه می‌شود. این عفونت‌ها می‌توانند ناشی از عوامل باکتریایی، قارچی یا حتی انگلی باشند و بر اساس علت بروز آن، تفاوت‌هایی در نشانه‌ها و درمان دارند. این مقاله در ابتدا به معرفی انواع عفونت‌های واژینال می‌پردازد. سپس اطلاعاتی درباره فرق عفونت قارچی و باکتریایی واژن ارائه می‌دهد.
انواع عفونت واژن
- عفونت‌های قارچی: این نوع عفونت معمولاً به واسطه رشد بیش از حد قارچ‌هایی مانند کاندیدا ایجاد می‌شود. علائم شامل خارش، سوزش و ترشحات سفید و غلیظ است.
- عفونت‌های باکتریایی (باکتریال واژینوزیس): این حالت زمانی رخ می‌دهد که تعادل باکتری‌های طبیعی واژن بر هم خورده است. نشانه‌های آن شامل ترشحات بی‌رنگ یا خاکستری و بویی مانند ماهی است.
- تریکومونیازیس: این عفونت توسط یک انگل جنسی به نام تریکوموناس واژینالیس ایجاد می‌شود و باعث ترشحات کف‌آلود و خارش و بوی نامطبوع می‌شود.
روش تشخیص عفونت باکتریایی واژن
گفتیم که عفونت باکتریایی واژن، عفونت ناشی از بر هم خوردن تعادل طبیعی باکتری‌های موجود در واژن است. واژینوز باکتریایی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در دوران باروری شایع‌تر است. تغییرات هورمونی در این دوره باعث می‌شود برخی از انواع باکتری‌ها راحت‌تر رشد کنند. همچنین، واژینوز باکتریایی در بین افرادی که به لحاظ جنسی فعال هستند بیشتر دیده می‌شود. دلیل دقیق این موضوع مشخص نیست، اما فعالیت‌هایی مانند رابطه جنسی بدون محافظت و دوش واژینال خطر ابتلا به BV را افزایش می‌دهند. زیرا در این حالت، باکتری‌های مفید کاهش یافته و باکتری‌های مضر افزایش می‌یابند که می‌تواند منجر به بروز علائم مختلف شود.
علل عفونت‌های باکتریایی
- استفاده نادرست یا بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها که می‌تواند باکتری‌های مفید را از بین ببرد.
- تغییرات هورمونی به خصوص در دوران بارداری یا قبل از قاعدگی.
- بهداشت شخصی نامناسب که شامل شستشوی بیش از حد یا استفاده از محصولات بهداشتی تحریک‌کننده است.
- داشتن شرکای جنسی متعدد یا تغییر شریک جنسی که می‌تواند تعادل میکروبی واژن را تغییر دهد.
علائم عفونت‌های باکتریایی واژن
- ترشحات واژنی بی‌رنگ یا خاکستری که معمولاً دارای بافت رقیق هستند.
- بویی مانند ماهی به ویژه پس از رابطه جنسی یا در زمان قاعدگی.
- سوزش یا خارش در ناحیه واژن نادر است اما ممکن است در برخی افراد رخ دهد.
- احساس سوزش هنگام ادرار که می‌تواند نشانه‌ای از التهاب نیز باشد.
روش تشخیص عفونت قارچی واژن
عفونت‌های قارچی واژن معمولاً ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس در واژن هستند. این نوع قارچ به طور طبیعی در بدن وجود دارند، اما برخی شرایط می‌توانند باعث تکثیر بیش از حد آن شوند که منجر به عفونت می‌گردد. عفونت قارچی واژن از هر 4 زن، 3 نفر را به طور میانگین در مقطعی از زندگی‌شان تحت تاثیر قرار می‌دهد، بسیاری از زنان درگیر با این نوع عفونت در طول زندگی خود حداقل دو دوره آن را تجربه می‌کنند.
علل عفونت‌های قارچی
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها که می‌تواند تعادل میکروبی در واژن را تغییر دهد.
- تغییرات هورمونی به ویژه در دوران بارداری یا مصرف قرص‌های ضد بارداری.
- دیابت یا سایر شرایط که کنترل قند خون را دشوار می‌سازد. در واقع افزایش قند خون احتمال ایجاد عفونت در این ناحیه را افزایش می‌دهد.
- رعایت نکردن بهداشت مناسب یا استفاده از لباس‌های تنگ به ویژه لباس زیر و یا لباس‌هایی با الیاف مصنوعی محیط مرطوب و گرمی را در ناحیه واژن ایجاد می‌کنند و آن را مستعد رشد قارچ می‌نمایند.
علائم عفونت‌های قارچی واژن
- خارش شدید واژن و اطراف آن.
- ترشحات سفید و غلیظ که معمولاً به شکل پنیر دیده می‌شوند.
- قرمزی و تورم اطراف واژن که می‌تواند همراه با درد باشد.
- احساس سوزش، به ویژه هنگام دفع ادرار یا در زمان داشتن روابط جنسی.
تفاوت عفونت قارچی و باکتریایی واژن چیست؟
عفونت‌های قارچی و باکتریایی واژن، هر دو می‌توانند علائم ناراحت‌کننده‌ای ایجاد کنند اما تفاوت‌های قابل توجهی بین این دو وجود دارد که در شناسایی و درمان آنها مهم است.
-
تفاوت شکل ظاهری ترشحات:
عفونت قارچی: در این نوع عفونت ترشحات معمولاً ضخیم، سفید و بدون بو هستند و ممکن است شبیه پنیر دیده شوند. این نوع ترشحات اغلب با خارش شدید واژن و اطراف آن همراه است.
عفونت باکتریایی: ترشحات این نوع عفونت معمولاً رقیق، خاکستری یا بی‌رنگ و دارای بویی مانند ماهی به ویژه پس از رابطه جنسی یا در زمان قاعدگی هستند.
-
سایر علائم عفونت باکتریایی و قارچی واژن:
عفونت قارچی: علاوه بر خارش، ممکن است قرمزی و تورم نیز در ناحیه واژن وجود داشته باشد، که گاهی اوقات با درد همراه است به خصوص در هنگام رابطه جنسی یا دفع ادرار.
عفونت باکتریایی: در این نوع عفونت خارش و تورم کمتر شایع است و معمولاً نشانه‌های اصلی عبارتند از بوی نامطبوع و ترشحات نامتعارف.
چرا شناخت تفاوت عفونت ها مهم است؟
گفتیم که عفونت‌های باکتریایی معمولاً با ترشحات رقیق و بویی مانند ماهی مشخص می‌شوند، در حالی که عفونت‌های قارچی با لایه ضخیمی از ترشحات و خارش شدید همراه هستند. این تفاوت در علائم به پزشکان و بیماران کمک می‌کند تا بر اساس نوع عفونت درمان‌های مختلفی را انتخاب کنند. به عنوان مثال، عفونت‌های باکتریایی معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند در حالی که عفونت‌های قارچی با ضد قارچ‌ها معالجه می‌گردند.
علاوه بر این، شناخت این تفاوت‌ها می‌تواند به پیشگیری از عفونت‌های مکرر کمک کند. مدیریت صحیح شرایطی که می‌تواند به بروز هر نوع عفونت منجر شود، مانند حفظ تعادل pH واژن، استفاده مناسب از محصولات بهداشتی و داشتن آگاهی در مورد رفتارهای جنسی ایمن، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به انواع عفونت‌ها دارد. در نهایت درک این تفاوت از جانب بیماران به زنان امکان می‌دهد تا در مورد سلامت واژن خود آگاه‌تر باشند و تصمیمات آگاهانه و به موقعی درباره سلامت خود و مراجعه به پزشک بگیرند. این آگاهی می‌تواند به کاهش اضطراب و نگرانی ناشی از علائم ناشناخته کمک کند و به زنان اجازه دهد تا با اعتماد به نفس بیشتری در مورد مراقبت‌های بهداشتی خود تصمیم‌گیری کنند.
تشخیص عفونت قارچی از باکتریایی واژن
حال پرسش پیش روی ما و شما این است؛ چگونه عفونت قارچی را از عفونت باکتریایی قابل تشخیص است؟
نحوه تشخیص عفونت‌های باکتریایی
تشخیص عفونت‌های باکتریایی واژن معمولاً از طریق معاینه پزشکی و آزمایشات مختلف صورت می‌گیرد. پزشک ممکن است با استفاده از ابزاری به نام اسپکولوم معاینه واژن را انجام دهد تا ترشحات و سایر علائم بالینی مانند قرمزی و التهاب را بررسی کند. نمونه‌برداری از ترشحات واژنی و انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی روی آن برای شناسایی میزان باکتری‌ها و تعیین نوع باکتری موجود انجام می‌شود. آزمایش pH واژن نیز می‌تواند به تشخیص عفونت کمک کند زیرا عفونت‌های باکتریایی معمولاً با افزایش pH واژن همراه هستند.
نحوه تشخیص عفونت‌های قارچی
برای تشخیص عفونت‌های قارچی واژن، پزشک ابتدا علائم و شکایات بیمار را بررسی می‌کند، این علائم معمولاً شامل خارش شدید، سوزش و ترشحات غلیظ و سفید است. معاینه فیزیکی با استفاده از اسپکولوم برای دیدن مستقیم وضعیت واژن و پاسخ به این سوال که آیا لایه ضخیمی از ترشحات در ناحیه واژن حضور دارد یا خیر، انجام می‌شود. علاوه بر این نمونه‌برداری از ترشحات و بررسی آنها زیر میکروسکوپ نیز روشی برای یافتن مخمرها یا قارچ‌ها است. در مواردی که تشخیص دشوار است، ممکن است نمونه برای کشت داده شود تا نوع دقیق قارچ مشخص گردد.
این روش‌های تشخیصی به پزشکان امکان می‌دهند تا درمان مناسب و مؤثری را بر اساس نوع عفونت تجویز کنند و به بیماران کمک کنند تا از شر این علائم ناراحت‌کننده خلاص شوند.
عفونت باکتریایی یا قارچی واژن کدام یک خطر بیشتری برای بانوان دارد؟
هر دو نوع عفونت واژن چه باکتریایی و چه قارچی می‌توانند مشکلاتی را برای بانوان ایجاد کنند، اما میزان خطر و عواقب ناشی از آنها متفاوت است. در ادامه به بررسی تأثیرات و خطرات هر کدام می‌پردازیم:
عفونت باکتریایی واژن
عفونت‌های باکتریایی واژن که معمولا به عنوان باکتریال واژینوزیس شناخته می‌شوند، اگرچه معمولاً موجب درد یا خارش شدید نمی‌شوند، اما در صورت عدم درمان می‌توانند خطرات جدی‌تری به همراه داشته باشند. این شرایط می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند HIV و کلامیدیا را افزایش دهد. همچنین در زنان باردار، باکتریال واژینوزیس می‌تواند منجر به زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد نوزاد شود.
عفونت قارچی واژن
عفونت‌های قارچی واژن که اغلب توسط قارچ کاندیدا ایجاد می‌شوند، معمولاً خارش و ناراحتی زیادی ایجاد می‌کنند و می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند. اگرچه عفونت‌های قارچی معمولاً خطرات جدی‌تری مانند عفونت‌های باکتریایی ایجاد نمی‌کنند، اما عدم درمان می‌تواند موجب عود آنها شود و مقاومت به دارو را افزایش دهند.
در نهایت هر دو نوع عفونت نیاز به توجه و مدیریت مناسب دارند تا از بروز عواقب جدی‌تر جلوگیری شود. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از پیشرفت مشکلات جلوگیری کند و سلامت بانوان را تضمین کند.
گزینه‌های درمانی عفونت باکتریایی و قارچی واژن
درمان برای عفونت‌های باکتریایی شامل موارد زیر است:
آنتی‌بیوتیک‌ها:
بسته به نوع باکتری و شدت عفونت، آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت خوراکی یا واژینال تجویز می‌شوند. متداول‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده برای درمان واژینوز باکتریال عبارتند از:
- مترونیدازول (خوراکی یا ژل واژینال)
- کلیندامایسین (واژینال)
- تینیدازول (خوراکی)
- سکنیدازول (خوراکی)
پروبیوتیک‌ها:
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف پروبیوتیک‌ها به صورت خوراکی یا واژینال می‌تواند به بازگرداندن تعادل باکتری‌های واژن و کاهش خطر عود عفونت کمک کند.
درمان برای عفونت‌های قارچی (کاندیدیازیس واژن):
داروهای ضد قارچ به صورت خوراکی واژینال یا موضعی (کرم یا پماد) در دسترس هستند. متداول‌ترین داروهای ضد قارچ مورد استفاده برای درمان کاندیدیازیس واژن عبارتند از:
- فلوکونازول (خوراکی)
- ایتراکونازول (خوراکی)
- میکونازول (واژینال یا موضعی)
- کلوتریمازول (واژینال یا موضعی)
دو نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که هرگز برای درمان عفونت‌های واژن خود درمانی نکنید و همیشه برای تشخیص و درمان صحیح به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
اقدامات پیشگیرانه برای عفونت‌های باکتریایی و قارچی واژن
پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی در گروی رعایت چند نکته است که در زیر بدان‌ها اشاره می‌کنیم.
حفظ تعادل باکتری‌های واژن:
- از دوش واژینال (یا همان فرآیند پاکسازی داخل واژن با محلول مایع) خودداری کنید: دوش واژن می‌تواند باکتری‌های مفید واژن را از بین ببرد و تعادل pH را مختل کند که خطر ابتلا به عفونت باکتریایی را افزایش می‌دهد.
- هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید: کاندوم از انتقال باکتری‌ها از طریق رابطه جنسی محافظت می‌کند.
- ناحیه تناسلی خود را با آب و صابون ملایم بشویید: از صابون‌های معطر یا قوی که می‌توانند واژن را تحریک کنند خودداری کنید.
- لباس‌زیر نخی و گشاد بپوشید: لباسزیرهای تنگ و یا ساخته شده با الیاف مصنوعی می‌توانند جریان هوا را در ناحیه تناسلی محدود کنند و رشد باکتری‌ها را افزایش دهند.
تقویت سیستم ایمنی:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید: رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروبیوتیک‌ها می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کند.
- ورزش منظم داشته باشید: ورزش به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش استرس کمک می‌کند.
- خواب کافی داشته باشید: کمبود خواب می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و شما را بیشتر در معرض عفونت قرار دهد.
- استرس خود را مدیریت کنید: استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و شما را بیشتر در معرض عفونت قرار دهد.
پیشگیری از عفونت‌های قارچی:
- کنترل قند خون: افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت‌های قارچی هستند. اگر دیابت دارید، مهم است که قند خون خود را به طور منظم کنترل کنید.
- استفاده از لباس‌زیر نخی و گشاد: لباسزیرهای تنگ و با الیاف مصنوعی می‌توانند جریان هوا را در ناحیه تناسلی محدود کنند و رشد قارچ را افزایش دهند.
- توجه به خشک و غیرمرطوب نگه داشتن ناحیه تناسلی: از پوشیدن لباس‌های خیس یا تنگ در طولانی‌مدت خودداری کنید. بعد از اجابت مزاج، حمام یا ورزش ناحیه تناسلی خود را به طور کامل خشک کنید.
- از مصرف آنتی‌بیوتیک‌های غیرضروری خودداری کنید: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باکتری‌های مفید واژن را از بین ببرند و رشد قارچ را افزایش دهند. فقط در صورت تجویز پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
- از ژل‌های بهداشتی نامناسب خودداری کنید: برخی از ژل‌های بهداشتی می‌توانند تعادل pH واژن را مختل کنند و خطر ابتلا به عفونت قارچی را افزایش دهند.
- از خاراندن ناحیه تناسلی خودداری کنید: خاراندن می‌تواند تحریک و عفونت را بدتر کند.
چند نکته قابل توجه:
- معاینات لگن و تست‌های پاپ اسمیر خود را مرتبا انجام دهید: این معاینات می‌توانند به تشخیص زودهنگام عفونت‌های واژن و درمان سریع آنها کمک کنند.
- در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت واژن، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- از خوددرمانی پرهیز کنید: خوددرمانی می‌تواند عفونت را بدتر کند.
- به شریک جنسی خود اطلاع دهید: اگر عفونت قارچی دارید، به شریک جنسی خود اطلاع دهید تا در صورت نیاز درمان پیشگیرانه انجام دهد.
با رعایت این نکات پیشگیرانه می‌توانید خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و قارچی واژن را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
سوالات متداول
چه تفاوتی بین عفونت باکتریایی و قارچی واژن وجود دارد؟
- عامل ایجاد کننده این دو نوع عفونت متفاوت است. عامل عفونت باکتریایی، عدم تعادل باکتری‌های مفید و مضر در واژن یا به زبان پزشکی «کاهش سطح باکتری لاکتوباسیل بی‌هوازی و افزایش مخلوط گونه‌های بیماری‌زای هوازی و بی‌هوازی» است و عامل ایجادکننده عفونت قارچی رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکانس است. علائم و روش‌های درمان این دو نوع عفونت نیز تا حدی با هم فرق دارد.
علائم عفونت باکتریایی و قارچی واژن چه هستند؟
- علائم عفونت باکتریایی ترشحات غیرعادی واژن (رقیق، خاکستری، سفید یا سبز مایل به زرد)، بوی ماهی مرده، خارش و سوزش خفیف است و علائم عفونت قارچی شامل خارش شدید و مداوم، سوزش، قرمزی، تورم، ترشحات سفید پنیرمانند، درد هنگام ادرار کردن یا رابطه جنسی است.
چگونه می‌توانم بفهمم که به کدام نوع عفونت مبتلا هستم؟
- برای تشخیص دقیق نوع عفونت، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با معاینه لگن و انجام تست‌های آزمایشگاهی مانند تست pH واژن، کشت ترشحات واژن و تست پاپ اسمیر می‌تواند نوع عفونت را به طور قطعی تشخیص دهد.
آیا عفونت‌های باکتریایی و قارچی واژن مسری هستند؟
- درباره عفونت قارچی باید گفت بله، عفونت‌های قارچی می‌توانند از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. درباره عفونت باکتریایی اگرچه شواهد قطعی در این زمینه وجود ندارد اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که واژینوز باکتریال ممکن است تا حدی مسری باشد.
آیا ممکن است در دوران بارداری به عفونت‌های باکتریایی و قارچی واژن مبتلا شوم؟
- بله زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع عفونت‌ها هستند. اگر باردار هستید و علائم عفونت واژن را دارید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
درک تفاوت عفونت باکتریایی و قارچی واژن به تشخیص دقیق و درمان به موقع آن کمک می‌کند. در این مقاله تلاش کردیم تا اطلاعات جامع و علمی درباره تفاوت عامل بیماری‌زا، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این عفونت‌ها را به شما ارائه دهیم. در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت واژن، چه باکتریایی و چه قارچی فوراً به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید و به این اطلاعات اکتفا نکنید. تشخیص و درمان زودهنگام این عفونت‌ها نه تنها از عوارض احتمالی آنها جلوگیری می‌کند، بلکه به شما کمک می‌کند تا از زندگی شاداب و بدون دردسر لذت ببرید. پیشنهاد می‌کنیم در صورت مشاهده یک یا چند مورد از این علائم هر چه زودتر به یکی از پزشکان متخصص زنان در کلینیک تخصصی زنان دکتر روشن مراجعه کنید.
