یکی از نشانه‌های پارگی و دفع کیست تخمدان، احساس درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم و لگن است. در بعضی موارد امکان دارد، دفع کیست با عوارضی همراه باشد که پزشک مجبور شود بیمار را جراحی کند. بنابراین، پیش از هر چیز ضروری است که علائم دفع کیست را بشناسید تا در صورت مواجه با آن بتوانید بهترین راهکار را برای درمان اتخاذ کنید. از شایع‌ترین علائم دفع کیست تخمدان میتوان به درد، تب، خونریزی واژن، حالت تهوع و استفراغ، ضعف و سرگیجه اشاره کرد. در ضمن انتخاب بهترین دکتر زنان برای کیست تخمدان به شما کمک می‌کند تا علت بروز این علائم را بیابید و در اسرع وقت برای درمان آن اقدام کنید.
در این مقاله از بلاگ کلینیک زنان دکتر روشن قصد داریم درباره انواع کیست تخمدان و علائم دفع آن صحبت کنیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.
نکته: اطلاعات این پست صرفا برای آگاهی شما است. بنابراین، اگر علائمی مبنی بر دفع کیست تخمدان دارید، به یاد داشته باشید که این سایت جایگزین مشاوره پزشکی با متخصصان واجد شرایط نیست.
شایع‌ترین علائم دفع کیست تخمدان چیست؟
فهرست مطالب
کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع است که در داخل یا روی تخمدان تشکیل می‌شود. این کیست‌ها بسیار شایع هستند و معمولاً هیچ علائمی ندارند. اکثر کیست‌های تخمدان به طور طبیعی در جریان سیکل قاعدگی بوجود می‌آیند. این عارضه بیشتر مواقع در عرض چند ماه بدون نیاز به هیچ درمانی از بین می‌روند. علائم کیست تخمدان به شرح زیر است:
- درد لگن: این درد ممکن است از خفیف تا شدید باشد و گاهی اوقات در یک طرف لگن یا در کل ناحیه لگن احساس شود. اگر منشا درد لگن کیست تخمدان باشد؛ قبل یا حین قاعدگی بدتر شود.
- نفخ: احساس نفخ و تورم در شکم از علائم شایع کیست تخمدان است.
- درد هنگام رابطه جنسی: کیست تخمدان بزرگ می‌تواند باعث درد هنگام رابطه جنسی شود.
- خونریزی غیرطبیعی: خونریزی بین دوره‌های قاعدگی، خونریزی شدیدتر یا طولانی‌تر از حد معمول قاعدگی و لکه‌بینی پس از یائسگی از علائم احتمالی کیست تخمدان هستند.
- تکرر ادرار یا احساس فشار بر مثانه: کیست تخمدان بزرگ می‌تواند بر مثانه فشار وارد کرده و باعث تکرر ادرار یا احساس نیاز مکرر به ادرار شود.
- یبوست یا درد در هنگام اجابت مزاج: اگر کیست تخمدان بزرگ شود، بر روده فشار وارد کرده و باعث یبوست یا درد در هنگام اجابت مزاج می‌شود.
- حالت تهوع و استفراغ: در موارد نادر، کیست تخمدان می‌تواند باعث حالت تهوع و استفراغ شود.
کیست‌های تخمدانی به دو دسته اصلی کیست‌های عملکردی یا فانکشنال (Functional cysts) و کیست‌های پاتولوژیک (Pathologic cysts) دسته‌بندی می‌شوند. کیست‌های عملکردی بسیار شایع است و در طی چرخه قاعدگی به طور طبیعی ایجاد می‌شوند. این کیست‌ها معمولاً بی‌ضرر هستند و به خودی خود برطرف می‌شوند. دو نوع اصلی کیست عملکردی عبارتند از: کیست فولیکولی و کیست لوتنوم. کیست هموراژیک یکی از کیست‌های پاتولوژیک تخمدان است که در آن خونریزی در داخل کیست ایجاد می‌شود. این کیست عمولاً در اثر بیماری‌های زمینه‌ای یا شرایط غیرعادی بوجود می‌آیند.
در برخی منابع علاوه‌بر دسته‌بندی بالا موارد زیر را هم زیرمجموعه انواع کیست تخمدان قرار می‌دهند:
- کیست درموئید: این کیست‌ها حاوی انواع مختلفی از بافت‌ها مانند مو و چربی هستند.
- کیست آندومتریوما: این کیست‌ها در اثر بیماری اندومتریوز ایجاد می‌شوند و حاوی بافت مشابه بافت داخلی رحم هستند.
- کیست سیستادنوما: این کیست‌ها از سلول‌های اپی‌تلیال تخمدان ایجاد می‌شوند و ممکن است از نوع خوش‌خیم یا بدخیم باشد.
پیش از پرداختن به علائم دفع کیست تخمدان بد نیست به این نکته اشاره کنیم که برخلاف باور رایج، دفع کیست به معنای خارج شدن فیزیکی آن از طریق واژن نیست. پس اگر به دنبال پیدا کردن شواهد ظاهری مبنی بر افتادن کیست در پریودی هستید، قاعدتا چیز خاصی پیدا نمی‌کنید. زیرا وقتی می‌گویند کیست تخمدان دفع شده، منظور پارگی کیست و جذب محتویات آن توسط بدن است. به همین دلیل، وقتی در اینترنت به دنبال عکس کیست دفع شده در پریودی هستید، عکس مشخصی پیدا نمی‌کنید.
این اتفاق معمولاً در کیست‌های عملکردی (از نوع فولیکولی و جسم زرد) رخ می‌دهد. این کیست‌ها، خوش‌خیم و البته بسیار شایع هستند که در طول چرخه قاعدگی زنان ایجاد می‌شوند. بطور معمول، در مورد کیست‌های عملکردی نیازی به مداخله پزشکی نیست و بدن به طور طبیعی آنها را جذب می‌کند. در مقاله‌ای با عنوان «کیست تخمدان» سایت معتبر پزشکی mayoclinic بیان شده که اکثر کیست‌های تخمدان هیچ علائمی ایجاد نمی‌کنند و به خودی خود برطرف می‌شوند. اما کیست‌های تخمدان بزرگ می‌توانند باعث موارد زیر شوند:
- درد لگن: این درد ممکن است دائمی نباشد و بیاید و برود. ممکن است در ناحیه‌ی پایین ناف و به یک طرف، احساس درد مبهم یا تیرکشنده داشته باشید.
- احساس سنگینی یا فشار در شکم (حفره شکمی)
- نفخ
بیشتر بخوانید: عوارض کیست تخمدان
پس چه زمانی برای پیگیری عارضه کیست تخمدان لازم است به پزشک مراجعه کنید؟
اگر موارد زیر را تجربه کردید، سریعاً به دنبال کمک پزشکی باشید:
- درد ناگهانی و شدید شکم یا لگن
- درد همراه با تب یا استفراغ
- علائم شوک: این علائم شامل عرق سرد، تنفس سریع و سبکی سر یا ضعف است.
برای کسب اطمینان از دفع کیست تخمدان باید به نشانه‌های آن توجه کنید. لازم به ذکر است که علائم دفع کیست هموراژیک بسیار شبیه علائم دفع سایر کیست‌های تخمدانی است. در ادامه مقاله به معرفی علائم افتادن کیست تخمدان می‌پردازیم.
احساس درد زیر شکم و درد کمر
ترکیدن و دفع کیست تخمدان با دردی شدید و ناگهانی همراه است. در چنین شرایطی آن سمت از بدن که کیست تخمدان در آن وجود دارد، دردی شدید را تجربه خواهد کرد. این درد یکباره شدید، از پارگی کیست و دفع آن نشأت می‌گیرد و عموماً در زیر شکم و کمر فرد احساس می‌شود. اگرچه درد مذکور، بیشتر اوقات در سمت راست زیر شکم حس می‌شود اما در برخی کیست‌ها از جمله کیست آندومتریوز می‌تواند در هر دو طرف حس شود. این علائم حتی ممکن است بعد از رابطه جنسی و یا حین ورزش احساس شود. درد ناشی از دفع کیست تخمدان احتمالاً از نقطه میانی سیکل پریودی شروع می‌شود.
انواع مختلف کیست‌هایی که می‌ترکند، ممکن است در طول سیکل پریودی فرد هم درد ایجاد کنند.
لکه بینی و یا خونریزی از واژن
از شایع‌ترین نشانه‌های دفع کیست تخمدان خونریزی است که علتش به پارگی دیواره کیست برمی‌گردد. ممکن است این خونریزی یا لکه بینی بین دو چرخه پریودی بروز کند. با این حال در بیشتر مواقع پارگی و دفع کیست‌های تخمدان در زمان پریودی روی می‌دهد. بنابراین امکان دارد که فرد همزمان با خونریزی ناشی از پریود خود، متوجه دفع کیست نشود. در چنین شرایطی بعد از پایان پریود با انجام سونوگرافی می‌توانید از دفع کیست‌های عملکردی مطمئن شوید.
تورم شکم
در برخی موارد ممکن است کیست‌های تخمدان بزرگ شوند و به سایر اندام‌های لگن مانند مثانه، روده و رکتوم فشار وارد کنند. این فشار می‌تواند باعث درد، نفخ، یبوست و احساس پری در شکم شود. در موارد شدید، بزرگ شدن کیست برآمدگی و تورم قابل توجه در ناحیه شکم را به‌دنبال دارد. در زنان مبتلا به PCOS، تعداد زیادی کیست کوچک (معمولاً 12 یا بیشتر) در تخمدان‌ها بوجود می‌آید. این کیست‌ها می‌توانند در کنار هم مانند یک توده یا برجستگی (مال) در معاینه لگن احساس شوند. بواسطه ترکیدن کیست تخمدان و دفع آن، این احساس فشار از بین خواهد رفت. با این حال تورم و برآمدگی شکم بواسطه تخلیه خون یا مایع درون کیست و ورود به حفره شکمی ادامه پیدا می‌کند. بنابراین موقع دفع کیست، شکم متورم‌تر از قبل به نظر می‌رسد. لازم به توضیح است که این دو عارضه مرتبط با کیست تخمدان در برخی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بوجود می‌آیند.
علائم دفع کیست تخمدان که شیوع کمتری دارند، کدامند؟
علاوه بر علائم شایعی که در بالا به آنها اشاره شد برخی بانوان در حین دفع کیست ممکن است شاهد علائمی باشند که شیوع کمتری دارند: از علائم دفع کیست تخمدان که کمتر شایعند میتوان به تب، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه، بی‌حسی در فضای زیر شکم، حساسیت به لمس شکم و لگن، احساس بیهوشی، افزایش درد هنگام نشستن، احساس پری و سنگینی در لگن و درد شانه اشاره کرد.
در بخش‌های قبل گفتیم، فردی که دچار پارگی کیست تخمدان می‌شود در نواحی شکم و لگن خود درد شدیدی را تجربه می‌کند که به احتمال زیاد این مسئله می‌تواند در اثر خونریزی شدید و عفونی بودن کیست باشد. تنفس سریع، افزایش ضربان قلب و لرز شدید در بدن از شایع‌ترین علائم ترکیدن کیست است. این علائم در حمله پنیک (حمله اضطراب) هم دیده می‌شود. دقت کنید که علت بروز این علائم را با هم اشتباه نگیرید.
نحوه دفع کیست تخمدان چگونه است؟
حال که با علائم دفع کیست تخمدان آشنا شدیم بد نیست بدانیم که دفع کیست تا حد زیادی به اندازه آن بستگی دارد. پژوهش‌های علمی شواهدی دارند که نشان می‌دهد حدود 70 تا 80 درصد از کیست‌های تخمدان (فولیکولی و جسم زرد)، هورمونی هستند. این کیست‌ها بدون مصرف هیچ دارویی و طی 6 تا 8 هفته دفع می‌شوند.
کیست‌های بزرگ، معمولا به‌راحتی دفع نمی‌شوند، بنابراین برای از بین بردن آن قرص‌های ضد بارداری تجویز می‌شوند. در صورتی که چنین کیست‌هایی حتی با دارو هم دفع نشوند و بدخیم (کیست‌های تومورال) و تهدید‌کننده جان بیمار باشند، نیاز به جراحی لاپاراسکوپی برای خروج از تخمدان بیمار خواهد بود.
خونریزی کیست تخمدان چند روز طول می کشد؟
مدت زمان خونریزی ناشی از کیست تخمدان بسیار متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی که بر مدت زمان خونریزی تاثیر می‌گذاردشامل موارد زیر است:
- نوع کیست: برخی کیست‌ها مانند کیست هموراژیک که خونریزی داخلی دارند، ممکن است باعث خونریزی‌های طولانی‌تر شوند.
- اندازه کیست: کیست‌های بزرگتر معمولاً خونریزی بیشتری دارند.
- علت خونریزی: اگر خونریزی به دلیل پارگی کیست باشد، ممکن است شدیدتر و طولانی‌تر باشد.
- عوامل فردی: وضعیت هورمونی، لخته شدن خون و سایر عوامل فردی نیز می‌توانند بر مدت زمان خونریزی تاثیر بگذارند.
به طور کلی، خونریزی ناشی از کیست تخمدان می‌تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. در برخی موارد، خونریزی ممکن است به صورت لکه‌بینی خفیف و در موارد دیگر به صورت خونریزی شدید باشد.
اگر خونریزی شما شدید، طولانی‌مدت یا همراه با درد شدید باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
کیست هموژنیک چگونه دفع می شود؟
کیست هموژنیک نوعی از کیست‌های عملکردی است. این کیست‌ها محتویات یکنواختی دارند. به عبارت دیگر، در سونوگرافی، محتویات آن به صورت یک رنگ و بدون هیچ‌گونه ضایعه یا توده دیگری دیده می‌شود. کیست هموژنیک عموما در چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند و اغلب اوقات بدون علامت هستند. کیست تخمدان از نوع هموژنیک به یکی از روش‌های زیر دفع می‌شوند:
- دفع خود به خود: بسیاری از کیست‌های هموژنیک کوچک و بدون علامت -به ویژه در زنان جوان- هستند و به طور خود به خود و بدون نیاز به درمان خاصی جذب بدن می‌شوند. این اتفاق معمولاً در طی چند چرخه قاعدگی رخ می‌دهد.
- درمان دارویی: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی مانند قرص‌های ضد بارداری خوراکی را برای کاهش اندازه کیست و تسکین علائم تجویز کند. این داروها به تنظیم هورمون‌های بدن کمک می‌کنند و باعث کوچک شدن کیست می‌شوند.
- جراحی: اگر کیست بزرگ باشد، علائم آزاردهنده ایجاد کند، یا احتمال بدخیم بودن آن وجود داشته باشد، ممکن است جراحی برای برداشتن کیست ضروری باشد. جراحی معمولاً با روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود که یک روش کم‌تهاجمی است. در این روش، جراح با استفاده از ابزارهای کوچک و یک دوربین از چندین برش کوچک در شکم، کیست را برمی‌دارد.
سوالات متداول
از کجا بفهمیم کیست تخمدان دفع شده؟
تشخیص دقیق دفع کامل این کیست‌ها به‌خصوص اگر کوچک باشد، بدون انجام سونوگرافی، ام آر آی یا سی تی اسکن ممکن نیست. اما برخی از علائم و نشانه‌ها مانند: کاهش یا از بین رفتن درد، کاهش تورم شکم، برگشتن قاعدگی به حالت طبیعی و نتایج سونوگرافی می‌توانند نشان‌دهنده بهبود یا دفع احتمالی کیست باشند.
ترکیدن کیست تخمدان راست شایع‌تر است یا چپ؟
طبق مطالعات صورت گرفته، ترکیدن کیست‌های تخمدان راست عموماً شایع‌تر هستند. علت این امر، به دلیل تفاوت ساختار رگ‌های خونی تخمدان است. تخمدان سمت راست به دلیل تولید فشار خون بیشتر، احتمال ترکیدن کیست‌ها را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.
کدام نوع از کیست‌های تخمدان خونریزی بیشتری دارند؟
خونریزی ناشی از ترکیدن کیست تخمدان عارضه‌ی بسیار شایعی است و در صورت ازدیاد، خونریزی می‌تواند فاجعه آفرین باشد. کیست‌های عملکردی چه فولیکولار و چه جسم زرد به دلیل داشتن عروق خونی فراون نسبت به سایر کیست‌ها احتمال خونریزی بیشتری دارند.
عوامل موثر بر افتادن کیست در پریودی چیست؟
در کل، کیست‌های بزرگتر از اندازه معمول مستعد ترکیدن هستند. هر چند عوامل دیگری نیز می‌تواند موجب ترکیدن کیست‌ها شوند، از جمله این موارد میتوان به برخی بیماری‌ها و شرایط، از جمله بارداری خارج رحمی، سنگ کلیه، آپاندیس، خونریزی داخلی کبد و طحال، یبوست و نوسانات هورمونی اشاره کرد.
عوارض ترکیدن و دفع کیست تخمدان چیست؟
تمامی توده‌های غیرمعمول باید بررسی شوند. برخی از کیست‌ها سرطانی هستند و درمان زودرس آنها بسیار حیاتی است. در صورت عدم درمان، کیست‌های خوش خیم می‌توانند عوارض جدی ایجاد کنند. شایع‌ترین عوارض ترکیدن کیست‌ها در بدن عفونت است. زیرا آنها عموماً حاوی باکتری و چرک هستند و به آبسه تبدیل می‌شوند و در صورت ترکیدن آبسه در داخل بدن، خطر مسمومیت خون وجود دارد. مورد خطرناک بعدی التهاب صفاق است. در صورت ترکیدن کیست داخلی، خطر التهاب یا به عبارتی التهاب غشای پوشاننده دیواره شکم وجود دارد.
خوشبختانه در کلینیک تخصصی ما تیمی از متخصصین بسیار باتجربه در این زمینه فعال هستند. این متخصصین می‌توانند شما را به‌طور کامل ارزیابی کرده و از هر جهتی تحت نظر داشته باشند تا علت اصلی تشخیص داده شده و در صورت نیاز درمان شود. جهت مشاوره یا مراجعه به این کلینیک بر لینک تماس با مرکز دکتر روشن کلیک کنید.
سخن پایانی
یکی از مشکلات شایع بانوان در دوران باروری کیست تخمدان و دفع آن است. ترکیدگی کیست تخمدان می‌تواند باعث درد شدید، تورم شکم و خونریزی داخلی در بیمار شود. هرچه کیست بزرگتر باشد، خطر پارگی و دفع آن برای بیمار بیشتر خواهد بود. افزون بر این اقداماتی از جمله فعالیت شدیدی چون برقراری رابطه جنسی واژنی که بر روی لگن تأثیر می‌گذارد نیز خطر ترکیدگی و دفع کیست را افزایش می‌دهد. در صورت مشاهده هر یک از علائم دفع کیست تخمدان از جمله درد شدید شکم و کمر، تورم شکم، تب، خونریزی، تهوع و استفراغ شدید و … برای پیگیری بیشتر به پزشک متخصص مراجعه نمایید. کلینیک تخصصی زنان دکتر روشن با تکیه بر پایه مدرن‌ترین تجهیزات حوزه زنان خود و کادر درمانی مجرب آماده ارائه خدمات به کلیه بانوان است.
