بعد از اطمینان از بارداری، پزشک زنان با درخواست انواعی از آزمایشات دوران بارداری، سلامت شما و جنین را مورد ارزیابی قرار خواهد داد. به این ترتیب می توان از بروز بسیاری عوارض بارداری پیشگیری کرد و پیشرفت بارداری را تحت نظر داشت. یکی از دغدغههایی که برای مادران باردار پیش میآید، نام و زمان آزمایشهای دوران بارداری است در ادامه به معرفی آزمایشهای بارداری میپردازیم.
آزمایشات دوران بارداری در سه ماهه ابتدایی
فهرست مطالب
آزمایشهای بارداری که در سه ماهه اول درخواست میشوند، بسیار مهم هستند. زیرا این دوره، بسیار حساس است و از طرفی، زمان خوبی برای تشخیص نقایص مادرزادی محسوب میشود. مهمترین آزمایشات سه ماهه اول بارداری عبارتند از:
1 – آزمایش خون: آزمایش خون یکی از اولین آزمایشات دوران بارداری است که توسط پزشک زنان درخواست میشود. اگر قبل از بارداری آزمایش خون را انجام نداده باشید، این آزمایش اهمیت زیادی دارد. مواردی که در این آزمایش خون بررسی میشود شامل تشخیص گروه خونی، عامل Rh و سطح آنتیبادی، شمارش کامل سلولهای خونی، ایمنی نسبت به سرخجه، تعیین سطح قند و چربی خون، تعیین ابتلا به بیماریهایی نظیر کم خونی و اختلالات تیروئید می شود.
2 – آزمایش قند خون: دیگر آزمایش دوران بارداری، آزمایش خون قند ناشتا برای بررسی وضعیت دیابت مادر است. در صورتیکه آزمایش قند خون بین ۹۳ و ۱۲۵ میلیگرم در دسیلیتر باشد، فرد پِرهدیابتیک به حساب میآید. اگر بیشتر از این مقدار باشد، احتمال ابتلا به دیابت در فرد در نظر گرفته میشود.
3 – آزمایش ادرار: یکی دیگر از آزمایشات بارداری در سه ماهه اول، آزمایش ادرار است. در این آزمایش پزشک وجود هرگونه عفونت ادراری را بررسی میکند. علاوه بر این، سطح قند، پروتئین یا کتون ادرار نیز سنجیده خواهد شد. زیرا سطح بالای این ترکیبات در ادرار شما، میتواند نشانه دیابت بارداری باشد. همچنین اگر علاوه بر پروتئین بالا در ادرار، فشار خون بالا باشد، ممکن است دچار مسمومیت بارداری شده باشید.
4- آزمایش تیروئید: آزمایش تیروئید قبل از بارداری جزو آزمایشهای مهمی است که هر زنی که قصد بارداری دارد باید انجام بدهد. بارداری باعث افزایش دفع ید در بدن زنان می شود. همچنین جنین به دلیل دریافت ید از بدن مادر باعث کاهش ید می شود. بنابراین بهتر است قبل از بارداری عملکرد غده تیروئید زنان توسط پزشک متخصص بررسی شود. تکامل سیستم عصبی جنین توسط هورمون های بدن مادر انجام می شود. بنابراین عملکرد درست و کامل غده تیروئید مادر اهمیت بسیار زیادی دارد.
5 – آزمایشات غربالگری: غربالگری سه ماهه اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایشات خون مادر است. این غربالگری ها می تواند در تعیین خطر برخی از نقایص ژنتیکی مادرزادی به پزشک زنان کمک کند.
6 – آزمایش تریزومی 13: تریزومی 13 (سندرم پاتو) یک ناهنجاری کروموزومی است که با انجام این آزمایش سندروم پاتو در جنین قابل اندازه گیری است.
7- آزمایش سندروم دان: در این تست، خون مادر آنالیز می شود تا بخش های DNA جنین که در خون مادر وجود دارد مورد بررسی قرار گیرد و به این واسطه احتمال ابتلای جنین به سندروم دان اندازه گیری گردد.
8 – سونوگرافی nt: در این سونوگرافی فضای پشت گردن جنین برای وجود مایعات اضافه یا افزایش ضخامت به دقت بررسی می شود.
9 – سونوگرافی برای مشاهده استخوان بینی جنین: استخوان بینی ممکن است در بعضی از نوزادان با ناهنجاریهای خاص کروموزومی مانند سندرم داون، قابل مشاهده نباشد. این ارزیابی معمولاً بین هفتههای 11 تا 13 هفته حاملگی انجام می شود.
10 – آزمایشات خون مادر: یکی دیگر از آزمایشات دوران بارداری که در غربالگری مرحله اول انجام می شود، یک آزمایش خون است که دو فاکتور را در خون مادر اندازهگیری می کند.
موارد بررسی در آزمایش خون دوران بارداری
1 – پروتئین پلاسمائی مرتبط با بارداری A (PAPP-A): این پروتئین توسط جفت در اوایل بارداری تولید می شود. سطح غیر طبیعی آن با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاریهای کروموزومی همراه است.
2- گنادوتروپین کوریونی انسان (hCG): hCG هورمونی است که در اوایل بارداری توسط جفت تولید می شود. سطح غیر طبیعی آن با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری های کروموزومی همراه است.
11 – آزمایش نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS): آزمایش CVS دوران بارداری معمولاً در خانم های بالای 35 سال که بر اساس نتایج غربالگری سه ماهه اول، در گروه پرخطر قرار بگیرند، توسط پزشک زنان درخواست خواهد شد. در این آزمایش، نمونه ای از بافت جفت برداشته می شود و می توان برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی و دیگر مشکلات ژنتیکی جنین مانند سندروم داون، تریزومی ۱۸، کمخونی داسی شکل، فیبروز کیستیک، هموفیلی و دیستروفی عضلانی دوشن (تحلیل رفتن ماهیچهها) از آن استفاده کرد. CVS معمولاً بین هفته 10 و 13 بارداری انجام می شود.
آزمایشات دوران بارداری در سه ماهه دوم
1- آمنیوسنتز: از آزمایشات دوران بارداری که بین هفتهی ۱۴ و ۱۶ بارداری و عموماً در هفتهي ۱۶ بارداری پیشنهاد می شود. در این آزمایش بر اساس فاکتورهای افزایش خطر اختلالات کروموزومی یا عفونت بررسی می شود. آمنیوسنتز یک آزمایش تشخیصی تهاجمی است که در آن پزشک مقداری از مایع آمنیوتیک درون کیسه آب را خارج و برای بررسی اختلالات کروموزومی یا عفونت آزمایش می کند. در این آزمایش، سوزنی را از شکم به کیسه آب وارد می کنند و نمونه ای از مایع آمنیوتیک را که حاوی سلول های جنین است برمی دارند.
2 – سطح آلفافتوپروتئین: از آزمایشات سه ماهه دوم بارداری می توان به این مورد اشاره کرد که معمولاً بین هفته ۱۵ تا ۱۷ انجام می شود و می تواند به پزشک در بررسی احتمال وجود نقص های لوله عصبی جنین کمک کند.
3 – آزمایش دیابت: همه زنان باردار باید بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری برای بررسی دیابت بارداری، یک آزمایش غربالگری انجام دهند. این آزمایش شامل یک آزمایش خون به نام چالش گلوکز است. در این آزمایش، سطح گلوکز یا همان قند خون، یک ساعت پس از نوشیدن میزان مشخصی گلوکز خوراکی اندازهگیری می شود.
اگر نتیجه، بالا بودن قند خون را نشان دهد، آزمایش تحمل گلوکز نیز انجام می شود که در این آزمایش، بعد از اندازهگیری قند خون ناشتا، مقدار مشخصی گلوکز خوراکی خورده می شود و طی دو تا سه ساعت، قند خون با گرفتن نمونه خون اندازهگیری خواهد شد. دیابت بارداری می تواند باعث بزرگ شدن غیرطبیعی جنین، زایمان مشکل و ایجاد عارضه هایی برای مادر و جنین شود.
آزمایشات دوران بارداری در سه ماهه سوم
- تست کومبس غیرمستقیم در مادران Rh منفی: از آزمایشات دوران بارداری که در هفته های۲۶ تا ۳۰ انجام میگیرد. در این آزمایشات عفونت ادراری و کمخونی بررسی می شود و در صورتی که گروه خون مادر Rh منفی و گروه خون پدر Rh مثبت است، تست کومبس غیرمستقیم برای بررسی تولید آنتیبادی ضد Rh در خون مادر انجام می گیرد.
- آزمایش خون: پزشک در سه ماهه سوم برای بررسی کم خونی مادر و همچنین آنتی بادی ها یا عفونت، آزمایش خون تجویز خواهد کرد. در این آزمایش خون، وضعیت گلبول های خونی و آنتی بادی ها بررسی خواهد شد.
- آزمایش ادرار: پزشک برای بررسی احتمال مسمومیت حاملگی، در سه ماهه سوم، آزمایش ادرار تجویز خواهد کرد. این آزمایش معمولاً آزمایش آنالیز ادرار است ولی اگر به دلیلی پزشک به عفونت مجاری ادرار مشکوک باشد، ممکن است آزمایش کشت ادرار نیز برای بررسی عفونت تجویز کند.
- استرپتوکوک گروه B (GBS) : نوعی باکتری است که در دستگاه تناسلی تحتانی حدود 20 درصد از زنان یافت می شود. عفونت GBS معمولاً قبل از بارداری در خانم ها مشکل ایجاد نمی کند، اما می تواند در دوران بارداری، بیماری جدی ایجاد کند. GBS ممکن است باعث عفونت شدید جفت و عفونت بعد از زایمان شود. GBS شایعترین علت عفونت های تهدیدکننده حیات در نوزادان نظیر ذات الریه و مننژیت است و می تواند باعث عقب ماندگی ذهنی، اختلال بینایی و از دست دادن شنوایی شود. نوزادان عفونت را در دوران بارداری یا در هنگام عبور از کانال زایمان، از مادر مبتلا به این عفونت می گیرند. به همین دلیل، همه زنان باید در هفته های 35 تا 37 هفته بارداری، از نظر این عفونت آزمایش دهند و در صورت مثبت بودن، با آنتی بیوتیک درمان شوند.
- آزمایش انعقاد خون مادر: یکی دیگر از آزمایشات دوران بارداری که نزدیک به زمان زایمان باید انجام دهید، آزمایش انعقاد خون است. در این آزمایش لخته شدن خون مادر مورد بررسی قرار می گیرد.
