کیست تخمدان یکی از مشکلات شایع در میان زنان است که در بسیاری از موارد بدون علامت باقی می‌ماند و تنها از طریق معاینه یا سونوگرافی مشخص میشود. این کیست‌ها کیسه‌هایی پر از مایع هستند که روی سطح یا داخل تخمدان‌ها تشکیل می‌شوند. اگرچه اغلب آن‌ها بی‌خطر و موقتی‌اند، اما گاهی علائم کیست تخمدان مانند درد لگن، اختلال در چرخه قاعدگی، یا احساس فشار در شکم ظاهر میشود.
تشخیص به‌موقع نشانه‌های کیست تخمدان نقش مهمی در پیشگیری از عوارض دارد، به‌خصوص زمانی که با علائم خطرناک مانند پارگی، پیچ‌خوردگی یا تأثیر بر باروری همراه باشد. در این مقاله، به بررسی علائم کیست تخمدان ، علت به وجود آمدن کیست تخمدان و روش‌های تشخیص کیست تخمدان از طریق سونوگرافی و آزمایش‌های دقیق می‌پردازیم.
همچنین اگر به دنبال بهترین دکتر زنان برای کیست تخمدان هستید، در ادامه به نکاتی برای انتخاب متخصص مناسب نیز اشاره خواهیم کرد.
کیست تخمدان چیست؟
فهرست مطالب
- کیست تخمدان چیست؟
- علت به وجود آمدن کیست تخمدان
- علائم کیست تخمدان در پریودی (قاعدگی)
- علائم کیست تخمدان راست
- علائم کیست تخمدان چپ
- علائم کیست تخمدان در دختران
- انواع کیست و علائم و ویژگی ها
- چه زمانی علائم کیست تخمدان خطرناک است؟
- علائم کیست تخمدان پاره شده چیست؟
- نقش متخصص زنان و زایمان در مواجهه با کیست تخمدان
- سوالات متداول
کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع است که درون یا روی سطح تخمدان زنان تشکیل میشود. تخمدان‌ها دو عضو کوچک در دو طرف رحم هستند که در فرآیند تولید مثل نقش مهمی دارند. اغلب کیست‌های تخمدان بی‌خطر هستند و بدون نیاز به درمان خود به خود از بین می‌روند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند باعث درد، ناراحتی و مشکلات دیگر شوند. انواع مختلفی از کیست‌های تخمدان وجود دارند. کیست‌های فولیکولی در طول چرخه قاعدگی تشکیل می‌شوند و معمولا بی‌خطر هستند. کیست‌های دیگری نیز وجود دارند مانند کیست‌های دِرموئید، کیست‌های اندومتریوما و کیست‌های سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند. در زیر چند ویژگی اصلی کیست‌های تخمدانی را مشاهده می‌کنید:
- حاوی مایع: کیست‌ها معمولا با مایع پر شده‌اند. این مایع می‌تواند خون یا مایعات شفاف یا غلیظ باشد.
- اندازه متغیر: اندازه کیست‌ها می‌تواند از بسیار کوچک (چند میلی‌متر) تا بزرگ (چندین سانتی‌متر) متغیر باشد.
- موقتی بودن: بسیاری از کیست‌ها به طور خودکار و طی چند چرخه قاعدگی ناپدید می‌شوند.
- بدون علامت: کیست‌ها در اکثر موارد هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و تنها در جریان یک معاینه روتین یا بررسی برای مشکلات سلامتی دیگر کشف می‌شوند.
کیست تخمدان معمولاً فقط در صورتی باعث ایجاد علائم میشود که پاره شود (پارگی)، اندازه آن بسیار بزرگ باشد یا پیچ بخورد و سپس خون‌رسانی به تخمدان‌ها را مسدود کند.
علت به وجود آمدن کیست تخمدان
علت‌های ایجاد کیست تخمدان بسیار متنوع‌اند و ممکن است از فرآیندهای طبیعی بدن گرفته تا اختلالات جدی پزشکی را دربر بگیرند. در بسیاری از مواقع، این کیست‌ها به‌عنوان بخشی از عملکرد طبیعی تخمک‌گذاری شکل می‌گیرند و معمولاً بدون نیاز به درمان، به‌مرور از بین می‌روند. اما برخی از آن‌ها نیازمند بررسی‌های بیشتر و حتی اقدامات درمانی هستند.
در ادامه با مهم‌ترین عوامل بروز کیست تخمدان آشنا می‌شوید:
۱. تخمک‌گذاری طبیعی
در هر چرخه قاعدگی، فولیکول‌هایی در تخمدان رشد می‌کنند که وظیفه آزادسازی تخمک را بر عهده دارند. اگر این فولیکول باز نشود یا پس از تخمک‌گذاری به‌طور کامل جذب نشود، ممکن است به شکل کیست فولیکولی یا کیست جسم زرد باقی بماند.
۲. عدم تعادل هورمونی
برهم خوردن تعادل بین هورمون‌های موثر در تخمک‌گذاری مانند LH و FSH می‌تواند روند طبیعی چرخه قاعدگی را مختل کرده و باعث شکل‌گیری کیست در تخمدان شود.
۳. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
در این بیماری شایع، تخمدان‌ها مملو از کیست‌های ریز می‌شوند. PCOS اغلب با بی‌نظمی قاعدگی، آکنه، افزایش وزن و مشکلات باروری همراه است و از مهم‌ترین دلایل هورمونی کیست تخمدان به شمار می‌رود.
۴. بارداری
در مراحل ابتدایی بارداری ممکن است کیست جسم زرد بارداری در تخمدان شکل بگیرد. این نوع کیست در اغلب موارد طبیعی بوده و در ادامه بارداری به‌تدریج از بین می‌رود.
۵. اندومتریوز
در این اختلال، بافتی مشابه بافت داخلی رحم خارج از رحم رشد می‌کند. اگر این بافت به تخمدان برسد، می‌تواند منجر به شکل‌گیری کیست اندومتریوما شود که معمولاً دردناک است و ممکن است مزمن شود.
۶. عفونت‌های لگنی یا التهاب
عفونت‌های شدید ناحیه لگن، به‌ویژه اگر به تخمدان یا لوله‌های رحمی گسترش پیدا کنند، ممکن است باعث ایجاد کیست‌های التهابی یا چرکی شوند که نیاز به درمان سریع دارند.
علائم کیست تخمدان در پریودی (قاعدگی)
کیست تخمدان در پریودی ممکن است با علائم خاصی همراه باشد یا گاهی بدون علامت باشد. اما در صورت وجود علائم، برخی از شایع‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
علائم کیست تخمدان در دوران پریود (قاعدگی):
- درد شدید در ناحیه پایین شکم یا لگن
بسته به محل کیست ممکن است درد در یک‌طرف بدن (سمت راست یا چپ) باشد. درد ممکن است قبل، حین پریودی یا بعد از پریودی بیشتر شود.
- قاعدگی نامنظم
پریود نامنظم میشود یعنی دیرتر یا زودتر از موعد می‌آید و خونریزی ممکن است شدیدتر یا کمتر از حد معمول باشد.
- افزایش درد هنگام تخمک‌گذاری (حدود روز ۱۴ سیکل قاعدگی)
در 14 روز تخمگ‌گذاری درد بیشتر میشود مخصوصاً اگر کیست از نوع عملکردی باشد (مثل کیست فولیکولی یا لوتئال).
- احساس فشار یا پری در ناحیه شکم
این حس به دلیل بزرگ شدن کیست رخ می‌دهد.
- درد هنگام رابطه جنسی
به‌ویژه اگر کیست بزرگ یا پیچ‌خورده باشد.
- نفخ و ورم شکم
- احساس تهوع یا استفراغ (در موارد نادر)
به‌ویژه اگر کیست پاره شده یا پیچ‌خورده باشد (اورژانسی است).
- احساس درد ناگهانی و شدید
می‌تواند نشان‌دهنده پاره شدن کیست یا پیچ‌خوردگی آن باشد.
علائم کیست تخمدان راست
در افرادی که مبتلا به کیست تخمدان راست هستند ممکن است درد و ناراحتی به‌طور مشخص در سمت راست پایین شکم یا لگن حس شود. در ادامه، علائم رایج کیست تخمدان راست را بررسی می‌کنیم:
علائم کیست تخمدان راست:
- درد در سمت راست پایین شکم یا لگن
- درد ممکن است خفیف، شدید یا تیز باشد.
- معمولاً در زمان قاعدگی یا تخمک‌گذاری بیشتر میشود.
- قاعدگی نامنظم
- خونریزی بیش از حد، یا سبک‌تر از معمول
- تأخیر یا جلو افتادن پریود
- احساس فشار، پری یا سنگینی در ناحیه لگن
- به‌ویژه در سمت راست
- درد هنگام رابطه جنسی یا بعد از آن
- احساس نفخ یا بزرگ شدن شکم
- مشکلات گوارشی جزئی
- مانند یبوست یا احساس فشار روی روده‌ها
- به دلیل فشار کیست بر اعضای مجاور
- تکرر ادرار یا دشواری در ادرار
- اگر کیست به مثانه فشار بیاورد
علائم کیست تخمدان چپ
علائم کیست تخمدان چپ (در تخمدان سمت چپ) بسیار شبیه به علائم کیست تخمدان راست است، با این تفاوت که محل درد و ناراحتی در سمت چپ پایین شکم یا لگن احساس میشود. بنابراین علائم کیست تخمدان چپ عبارتند از:
- درد در ناحیه پایین و سمت چپ شکم یا لگن
- ممکن است به شکل درد مبهم، تیرکشنده یا تیز باشد.
- گاهی فقط هنگام قاعدگی یا تخمک‌گذاری بیشتر میشود.
- قاعدگی نامنظم
- خونریزی سنگین یا بسیار کم
- تاخیر در پریود یا پریود زودتر از موعد
- فشار یا احساس پری در سمت چپ لگن
- مخصوصاً اگر کیست بزرگ شده باشد.
- درد هنگام رابطه جنسی
- به‌ویژه در حالت‌هایی که فشار بر ناحیه لگن وارد شود.
- احساس نفخ یا ورم شکم
- احساس ناراحتی در روده‌ها یا یبوست
- در صورت فشار کیست بر روده‌ی چپ
- تکرر ادرار یا احساس تخلیه ناقص مثانه
- در مواردی که کیست فشار زیادی وارد کند
علائم کیست تخمدان در دختران
علائم کیست تخمدان در دختران (قبل از ازدواج یا قبل از بلوغ کامل) می‌تواند متفاوت و گاهی مبهم باشد، چون معمولاً دختران چرخه قاعدگی منظم ندارند یا هنوز پریود نشده‌اند. با این حال، کیست تخمدان حتی در سنین پایین هم ممکن است ایجاد شود و علائمی ایجاد کند. در دختران معمولاً کیست‌ها عملکردی نیستند (برخلاف زنان بالغ)، بلکه ممکن است مادرزادی یا ناشی از مشکلات هورمونی یا توده‌های خوش‌خیم باشند.
علائم کیست تخمدان در دختران:
- ✅ درد شکمی یا لگنی
- به‌خصوص در یک طرف شکم (راست یا چپ)
- درد ممکن است مداوم، تیرکشنده یا متناوب باشد
- ✅ نفخ یا بزرگ شدن شکم
- گاهی والدین متوجه می‌شوند شکم دخترشان ورم کرده
- ✅ احساس فشار در شکم یا لگن
- ✅ تغییر در ادرار یا دفع مدفوع
- تکرر ادرار یا یبوست، در صورت فشار کیست بر مثانه یا روده
- ✅ درد ناگهانی شدید
- می‌تواند نشانه پارگی یا پیچ‌خوردگی کیست باشد (اورژانسی)
- ✅ شروع زودرس علائم بلوغ (در موارد نادر)
- مثل رشد سینه، موی ناحیه تناسلی، یا حتی خونریزی واژینال زودرس
- گاهی به دلیل کیست‌های هورمون‌ساز (مثل کیست درموئید یا آدرنوژنیک
خلاصه علائم کیست تخمدان در زنان:
- درد یک‌طرفه در پایین شکم یا لگن(مبهم یا تیز، به‌ویژه هنگام پریود یا نزدیکی)
- قاعدگی نامنظم(تاخیر، خونریزی کم یا شدید)
- نفخ، سنگینی یا احساس پری شکم
- درد در حین رابطه جنسی
- تکرر یا سختی در ادرار(در اثر فشار کیست روی مثانه)
- یبوست یا فشار روی روده‌ها
انواع کیست و علائم و ویژگی ها
| ویژگی‌ها و علائم | نوع کیست |
| شایع‌ترین نوع؛ معمولاً بدون علامت؛ ممکن است باعث تاخیر در پریود شود؛ خودبه‌خود از بین می‌رود. | کیست فولیکولی |
| ممکن است باعث درد خفیف لگنی، لکه‌بینی بین پریودها یا تاخیر در قاعدگی شود. | کیست لوتئال |
| حاوی خون؛ ممکن است درد ناگهانی و تیز، لکه‌بینی یا خونریزی داخلی ایجاد کند. | کیست هموراژیک |
| کیست پیچیده؛ ممکن است شامل مو، چربی یا دندان باشد؛ در برخی موارد باعث درد یا پیچ‌خوردگی تخمدان میشود. | کیست درموئید |
| مربوط به آندومتریوز؛ درد مزمن لگنی، قاعدگی دردناک و ناباروری از علائم شایع است. | آندومتریوما |
| وجود تعداد زیادی کیست کوچک؛ علائم شامل پریود نامنظم، آکنه، رشد موی زائد، افزایش وزن و ناباروری است. | تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) |
چه زمانی علائم کیست تخمدان خطرناک است؟
در بیشتر موارد، کیست تخمدان مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند و به‌طور طبیعی و بدون درمان خاص از بین می‌رود. اما گاهی برخی علائم می‌توانند هشداردهنده باشند و به وجود عارضه‌هایی مانند پاره شدن کیست، پیچ‌خوردگی تخمدان یا حتی مشکلات جدی‌تری مثل تومور اشاره داشته باشند. در این شرایط، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
علائمی که ممکن است نشانه خطر باشند:
درد شدید و ناگهانی در ناحیه شکم یا لگن
می‌تواند نشانه‌ی پارگی یا پیچ‌خوردگی کیست باشد که نیاز به بررسی اورژانسی دارد.
تب همراه با تهوع یا استفراغ
این ترکیب علائم ممکن است به وجود عفونت یا تورم تخمدان اشاره کند.
خونریزی‌های غیرمنتظره از واژن
اگر خارج از چرخه قاعدگی رخ دهد، باید از نظر وجود کیست فعال یا اختلال هورمونی بررسی شود.
احساس مداوم نفخ، تورم یا فشار در شکم
در صورت تداوم، احتمال وجود کیست بزرگ یا توده تخمدانی مطرح میشود.
سرگیجه، ضعف یا غش کردن
ممکن است به دلیل خونریزی داخلی ناشی از ترکیدن کیست باشد.
احساس درد یا مشکل در دفع ادرار یا مدفوع
احتمال فشار کیست روی مثانه یا روده وجود دارد.
نکته مهم: اگر با هر یک از این نشانه‌ها روبه‌رو شدید، به‌هیچ‌وجه آن را نادیده نگیرید. مراجعه سریع به پزشک متخصص زنان، به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از عوارض جدی کمک می‌کند.
تفاوت علائم کیست تخمدان با علائم بارداری یا سندرم پیش‌قاعدگی
تفاوت بین علائم کیست تخمدان، بارداری و سندرم پیش‌قاعدگی (PMS) گاهی می‌تواند گیج‌کننده باشد، چون برخی نشانه‌ها در این شرایط مشابه هستند. با این حال، جزئیاتی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان تفاوت این سه وضعیت را بهتر تشخیص داد که در این مقاله به صورت یک جدول تنظیم کردیم:
|
علائم کیست تخمدان پاره شده چیست؟
پاره شدن کیست تخمدان (Ruptured Ovarian Cyst) می‌تواند ناگهانی اتفاق بیفتد و معمولاً با علائم مشخص و گاهی شدید همراه است. این وضعیت نیاز به بررسی و در برخی موارد درمان فوری دارد.
علائم شایع پارگی کیست تخمدان:
- درد ناگهانی و شدید در یک سمت پایین شکم
معمولاً این درد به‌طور ناگهانی ظاهر شده و ممکن است تیر کشنده یا ضربانی باشد. - احساس فشار یا نفخ شکم
برخی افراد دچار تورم یا احساس پر بودن شکم می‌شوند. - درد هنگام فعالیت یا رابطه جنسی
ممکن است حین ورزش، بلند کردن جسم سنگین یا مقاربت، پارگی رخ دهد. - خونریزی واژینال خفیف یا لکه‌بینی
در برخی موارد، پس از پارگی کیست ممکن است کمی خونریزی مشاهده شود. - تهوع یا استفراغ
به دلیل شدت درد یا تحریک در ناحیه لگن ممکن است فرد دچار حالت تهوع شود. - احساس ضعف، سرگیجه یا غش
این موارد ممکن است نشانه‌ی افت فشار خون ناشی از خونریزی داخلی باشد و نیاز به اقدام فوری دارد. - تب یا لرز (در صورت وجود عفونت)
اگر کیست پاره‌شده باعث عفونت شود، ممکن است علائم تب نیز بروز کند.
بیشتر بخوانید: عوارض کیست تخمدان
نقش متخصص زنان و زایمان در مواجهه با کیست تخمدان
مراجعه به متخصص زنان و زایمان برای زنانی که با علایم کیست تخمدان مواجه هستند، بسیار حیاتی است. این اقدام نه تنها به تشخیص دقیق و به موقع کمک می‌کند، بلکه اطمینان حاصل میشود که بیمار بهترین مشاوره و گزینه‌های درمانی را دریافت می‌کند. متخصص زنان و زایمان می‌تواند ریسک‌های مرتبط با کیست‌ها را ارزیابی کرده و بر اساس ویژگی‌های فردی هر بیمار، راهنمایی‌های مفیدی ارائه دهد. این ارتباط پزشکی تضمینی برای مدیریت مؤثر کیست‌های تخمدان و پیشگیری از عوارض احتمالی آن است.
سوالات متداول
آیا دختران مجرد هم می‌توانند دچار کیست تخمدان شوند؟
بله، دختران مجرد و زنان در هر سنی می‌توانند دچار کیست تخمدان شوند. وجود کیست تخمدان به وضعیت تأهل یا فعالیت جنسی فرد ارتباطی ندارد. کیست‌های تخمدان نتیجه فرآیندهای طبیعی یا اختلالات هورمونی در بدن هستند که می‌توانند در هر خانمی رخ دهند.
کیست تخمدان در بارداری خطرناک است؟
کیست‌های تخمدان در بارداری معمولاً خطرناک نیستند و بسیاری از آن‌ها بدون نیاز به درمان از بین می‌روند. با این حال کیست‌ها در موارد نادر می‌توانند باعث مشکلاتی مانند پارگی کیست یا تورشن (پیچ‌خوردگی) تخمدان که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد شوند. پزشکان معمولاً از طریق سونوگرافی رشد کیست‌ها را در طول بارداری زیر نظر می‌گیرند.
چه کسانی در معرض کیست تخمدان هستند؟
همه زنان در سنین باروری در معرض خطر ابتلا به کیست تخمدان هستند، به ویژه کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به کیست تخمدان دارند، مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند یا اختلالات هورمونی دیگری دارند. سبک زندگی، وزن و استفاده از برخی داروها نیز می‌تواند ریسک ابتلا به کیست تخمدان را تحت تأثیر قرار دهد.
کیست تخمدان به طور کامل درمان میشود؟
بسیاری از کیست‌های تخمدان خود به خود از بین می‌روند و نیازی به درمان ندارند. در مواردی که کیست‌ها علائمی ایجاد می‌کنند یا خطرناک هستند، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که می‌توانند شامل داروهای هورمونی، جراحی برای برداشتن کیست یا در موارد نادر، برداشتن تخمدان باشد. درمان در بسیاری از موارد مؤثر است و می‌تواند از بازگشت کیست جلوگیری کند.
آیا کیست تخمدان می‌تواند به سرطان منجر شود؟
بیشتر کیست‌های تخمدان خوش‌خیم هستند و به سرطان منجر نمی‌شوند. با این حال یک نوع نادر از کیست‌ها که به عنوان کیست‌های نئوپلاستیک شناخته می‌شوند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند. به همین دلیل پیگیری و ارزیابی پزشکی دقیق کیست‌های تخمدان برای شناسایی به موقع هرگونه تغییر نگران‌کننده اهمیت دارد.
کیست دفع شده چه شکلیه؟
از آنجایی که افتادن کیست در پریودی بسیار رایج است، باید بگوییم که معمولا فرد متوجه آن نخواهد شد. اگر به دنبال تصاویر کیست دفع شده هستید دقت کنید که شباهت زیادی به لکه‌بینی شدید دارد. عکس کیست دفع شده در پریودی هم شباهت بسیار زیادی به خونریزی پریودی دارد.
علائم پارگی یا افتادن کیست تخمدان چیست؟
درد ناگهانی، شدید و تیز در ناحیه پایین شکم (یک طرفه، معمولا سمت تخمدان مبتلا) که ممکن است به پشت یا کشاله ران هم زده شود ، تهوع و استفراغ، احساس ضعف، سرگیجه یا غش کردن، تب و لرز (اگر عفونت ایجاد شده باشد)، خونریزی غیرطبیعی از واژن، ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی)
آیا کیست تخمدان باعث تکرر ادرار میشود؟
بله، کیست تخمدان می‌تواند باعث تکرر ادرار شود، به خصوص اگر کیست بزرگ باشد و روی مثانه فشار وارد کند.
آیا کیست تخمدان باعث درد پریودی میشود؟
بله، کیست تخمدان می‌تواند باعث درد پریودی شود. وقتی کیست روی تخمدان وجود دارد، به‌خصوص اگر بزرگ باشد یا باعث التهاب شود، ممکن است درد قاعدگی شدت بیشتری پیدا کند یا دردهای غیرطبیعی در دوران پریود ایجاد کند.
علائم خونریزی کیست تخمدان چیست؟
خونریزی کیست تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که کیست داخل تخمدان پاره شده یا دچار خونریزی داخلی شود. این وضعیت می‌تواند علائم خاصی ایجاد کند مثل: درد شدید ناگهانی خونریزی غیرطبیعی واژینال، لکه بینی بین دو پریود، سرگیجه ، تهوع ، تب و لرز
علائم کیست فولیکولی تخمدان چیست؟
علائم کیست فولیکولی تخمدان معمولاً بدون علامت است یا علائم خفیف مثل درد خفیف در زمان تخمک گذاری، پریودی نامنظم، احساس نفخ و ورم شکم
سخن پایانی
علائم کیست تخمدان معمولی‌تر از آن چیزی هستند که تصور می‌کنید. در بعضی از موارد می‌بینیم که این علائم شباهت زیادی به علایم قاعدگی دارند. برای اینکه کیست تخمدان را در زمان کوتاهی تشخیص بدهید و برای درمان آن اقدام کنید، پیشنهاد می‌دهیم که به علائم خاص بدنتان توجه داشته باشید. در صورت مشاهده هرگونه علائمی بهتر است که سریعا به یک متخصص زنان مراجعه کنید. کلینیک تخصصی زنان دکتر روشن با بهترین کادر متخصص آماده ارائه خدمات به شما است.
