جراحی رکتوسل یا پرینورافی چیست و چه تفاوتی دارند؟

وقتی دیواره پشتی واژن ضعیف می‌شود و بخشی از راست‌روده به درون آن برآمده می‌گردد، شرایطی به نام رکتوسل رخ می‌دهد. در برخی زنان، این وضعیت با احساس فشار لگنی، درد هنگام رابطه و حتی اختلال در اجابت مزاج همراه است. در چنین مواردی، جراحی رکتوسل یا پرینورافی یکی از درمان‌های مؤثر برای بازسازی بافت‌ها و بهبود کیفیت زندگی محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، پرینورافی به ترمیم ناحیه پرینه پس از زایمان یا آسیب‌های عضلانی کمک می‌کند. آشنایی با جزئیات این جراحی‌ها و تفاوت‌هایشان می‌تواند اضطراب بیمار را کاهش دهد و او را برای تصمیم‌گیری آگاهانه آماده کند. برای درک بهتر مراحل ترمیم و انتخاب روش مناسب، مشاوره با لابیاپلاستی که در زمینه جراحی‌های ترمیمی زنان تخصص دارد، نقش کلیدی در موفقیت درمان ایفا می‌کند.

1. جراحی رکتوسل چیست و چه زمانی انجام می‌شود؟ معیارهای انتخاب بیمار برای پرینورافی

جراحی رکتوسل (rectocele repair) یا پرینورافی ، افتادگی قسمت پشتی واژن را ترمیم می کند. در رکتوسل، دیواره بین رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ) و واژن ضعیف یا پاره شده و قسمت داخلی واژن به سمت جلو برآمده می‌شود. پرینورافی بافت‌های نگهدارنده را ترمیم می کند، برآمدگی را از بین می برد و باعث فعالیت طبیعی روده و واژن می شود.

برای انتخاب بیمار معمولا به مورد های زیر باید توجه کرد:

• بیماری که علائم رکتوسل دارد (احساس توده، مشکلات دفع، فشار و درد).
• سختی در دفع یا نیاز به کمک دست برای تخلیه مدفوع (استفاده از دست برای کمک به واژن یا پرینه).
• بی فایده بودن درمان‌ غیرجراحی مثل تمرین های کف لگن، رژیم غذایی برای نرم شدن مدفوع یا بیوفیدبک.
• سخت شدن زندگی روزمره یا مشکلات رابطه جنسی.
• بررسی حضوری و تأیید بعد از معاینه و در صورت نیاز تصویربرداری (مثل MRI یا defecography).

انتخاب بیمار بعد از معاینه دقیق، بررسی سابقه پزشکی و انتظارات واقعی از نتیجه جراحی می شود. پزشک، فایده و ریسک‌ها را به بیمار می گوید و اگر رکتوسل خفیف است یا علامت ندارد، جراحی انجام نمی شود.

2. تفاوت پرینورافی با سایر روش‌های ترمیم رکتوسل (واژینال و لاپاروسکوپی)

پرینورافی بطور معمول از طریق واژینال (از داخل واژن) انجام می‌شود؛ این روش مستقیم، کم‌تهاجمی و رایج است.

تفاوت‌های پرینورافی با سایر روش‌ها:

• پرینورافی واژینال (متداول): از طریق واژن انجام می شود؛ بافت پاره یا ضعیف در پرینه و دیواره قدامی مداوا می‌شود. مزیت: برش‌های سطحی، دوران نقاهت کوتاه و تاثیر مستقیم روی ناحیه مشکل‌دار. معایب: در مواردی که افتادگی گسترده یا مشکلات همزمان لگنی وجود دارد، عملی نمی باشد.
• ترمیم لاپاروسکوپی/آبدومینالجراحی از طریق شکم انجام می شود. به‌صورت لاپاروسکوپی یا باز این روش اجازه می‌دهد تا علاوه بر پرینورافی، سایر مشکلات افتادگی لگنی مثل افتادگی رحم یا واژن هم همزمان درمان شود در این روش میدان دید جراح بهتر است  و احتمال بازگشت مشکل کمتر می شود.

از معایب این عمل این است که تهاجمی‌تربوده، نیاز به بیهوشی کامل و دوران نقاهت بیشتری دارد.

• تکنیک‌های ترکیبی:  در موارد خاص، عمل های واژینال و لاپاروسکوپی بصورت ترکیبی استفاده می شوند.

انتخاب روش به اندازه و محل ضایعه، وجود سایر پروبلماتیک‌های لگنی، سن و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. پزشک جراح بعد از بررسی کامل توصیه مناسب را ارائه می‌دهد.

3. آمادگی قبل از جراحی رکتوسل: آزمایش‌ها، اقدامات لازم و مراقبت‌های پیش از عمل

اگر قبل از جراحی آمادگی مناسب داشته باشید،عوارض کمتر شده شده و زود تر خوب می شود. برخی کارهای رایج پیش از پرینورافی شامل:

• معاینه و مشاوره کامل: سوابق زایمان‌ها، عمل‌های پیشین و علائم فعلی فرد بررسی میگردد.
• آزمایش‌های پایه: CBC  همچون (هموگلوبین)، آزمایش قند خون، آزمایش عملکرد کلیه و در صورت لزوم تست قلبی (ECG) یا سنجش قلبی و عروق انجام می پذیرد.
• تصویربرداری در صورت نیاز: همچون defecography یا MRI برای تعیین شدت افتادگی و عملکرد روده انجام می شود.
• اصلاح مشکلات همراه: اگر عفونت واژن، یبوست مزمن یا بیماری‌هایی همچون فشار خون یا دیابت وجود داشته باشد، باید حتما تحت نظر باشند.
• آمادگی روده:  بعضی پزشکان رژیم غذایی سبک یا مصرف ملین و حتی پاکسازی روده را قبل از عمل پیشنهاد می کنند تا خطر عفونت کمتر شود.
• قطع برخی داروها:  برای مثال داروهای ضدانعقادی (با مشورت پزشک) برای حذف خطر خونریزی باید  قطع شود.
• آموزش مسائل پس از عمل:  چگونگی مراقبت از بخیه‌ها، کنترل درد، زمان محدودیت فعالیت‌های جنسی و حرکتی به فرد آموزش داده می‌شود.

4. مراحل جراحی پرینورافی مرحله به مرحله با توضیح تخصصی اما قابل فهم برای بیمار

پرینورافی به طور معمول  با بی‌حسی موضعی با آرام‌بخش یا بیهوشی عمومی سبک صورت می پذیرد. مراحل زیر انجام می شوند:

1. بیهوشی و آماده‌سازی: ناحیه تمیز و ضدعفونی می‌شود و فرد بیهوش می شود.
2. برش و دسترسی: برش کوچکی در ناحیه ی پرینه یا دیواره واژن می زنند تا بافت پاره یا ضعیف معلوم شود. این برش‌ها معمولاً داخل واژن و پنهان هستند.
3. بازسازی بافت: پزشک بافت‌های افتاده را به سمت خود می‌کشد، لایه‌های تاندون وفاسیال را بازسازی می‌کند و اگر ضرورت داشت، از بخیه‌های محکم برای تقویت دیواره استفاده می‌شود.
4. برداشت بافت اضافه (در صورت نیاز): اگر پوست یا بافت اضافی وجود داشته باشد، بخش اضافه حذف شده و لبه‌ها با دقت دوخته می‌شوند.
5. دوخت‌های کامل و پایان عمل: دوخت‌ها معمولاً از نوع جذبی هستند که نیاز به کشیدن ندارند. پانسمان سبک یا محافظ بر محل زخم قرار می‌گیرد.

در بعضی روش ها میتوان از توری (mesh) استفاده کرد، اما استفاده ازین موارد در جراحی های لگنی چالش برانگیز است و و بهتر است قبل از انجام جراحی درباره مزایا و خطرات آن اطلاعات کافی به فرد داده شود.هر مرحله از عمل با دقت زیاد و با حفظ عملکرد و حساسیت ناحیه صورت می پذیرد.

5. مزایا و معایب جراحی رکتوسل نسبت به درمان غیرجراحی (فیزیوتراپی کف لگن)

مزایا جراحی:

• احساس وجود فشار و توده برطرف می شود.
• در موردهای حاد، عملکرد طبیعی روده بازمیگردد.
• استفاده از دست، برای عمل دفع کامل قطع شده یا بطور قابل توجهی کم می شود.

معایب جراحی:

• بیهوشی و خونریزی ممکن است خطرساز باشد.
• مشکلاتی از قبیل عفونت، درد و مشکلات جنسی یا زخم ممکن است گریبان گیر فرد شود.
• اگرعوامل زمینه‌ای (یبوست مزمن، سرفه بلندمدت) درمان نشود، خطر عود وجود دارد/

درمان غیرجراحی (فیزیوتراپی کف لگن، آموزش مدفوعی، تغییر سبک زندگی):

• مزیت: کم‌تهاجم است، به جراحی نیاز ندارد و ریسکش کم است.
• محدودیت: اگر رکتوسل‌ متوسط تا شدید باشد، اکثرا کافی نیست و ممکن است علائم  باقی بماند.

معمولا در موارد خفیف الی متوسط، در وهله ی اول درمان غیرجراحی انجام می‌شود. اگر شکست خورد یا اختلال عملکردی بوجود آورد، فرد جراحی می‌شود. انتخاب روش درمانی به ترجیحات بیمار، شدت علائم و توصیه پزشک بستگی دارد.

6. درد و عوارض بعد از پرینورافی: چه مواردی طبیعی است و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

موارد طبیعی پس از عمل:

• درد خفیف تا متوسط که عموما با مصرف مسکن‌های متداول رفع می‌شود.
• ورم یا کبودی اندکناحیه پرینه.
• ترشحات مختصر واژینال بدلیل بهتر شدن و از بین رفتن بخیه‌ها.
• باید از فعالیت سنگین و رابطه جنسی تا زمانی که پزشک صلاح ببیند پرهیز کرد(معمولاً ۶ هفته).

علائم نیازمند مراجعه فوری:

• اگر ابتدا خونریزی کنترل شده باشد وبطور ناگهانی تشدید پیدا کند
• ترشح بدبو، تب یا نشانه های عفونت کردن.
• دردی که با مسکن کنترل نمی شود.

• مشکل در دفع کردن ادرار یا مدفوع
• بخیه‌ها بیشتر جذبی‌اند و نیاز به کشیده شدن ندارند.
• درد شدید در طولانی‌مدت کم پیش می آید اما اگر پیش آید، مستلزم فیزیوتراپی تخصصی یا درمان درد مزمن است.
• بیشتربیماران طی ۲ تا ۶ هفته به فعالیت روزمره برمی‌گردند، اما کامل خوب شدن بافت تا چند ماه طول بکشد.

7. طول دوره نقاهت بعد از جراحی رکتوسل و محدودیت‌های فعالیت روزمره

دوران بهبودی با توجه به به میزان شدت عمل، روش جراحی و وضعیت فرد فرق می کند، اما معمولاً از این قرار است:

• روزهای اول (۱ تا ۷): تا جای ممکن استراحت کنید، درد را کنترل و فشار روی محل عمل را کم کنید. از بلند کردن جسم سنگین و فشار وارد کردن  جدا بپرهیزید.
• هفته ۲ تا ۴: میتوان به آرامی فعالیت‌های سبک را آغاز کرد؛ پیاده‌روی در صورتی که کوتاه باشد، به بهتر شدن جریان خون کمک می‌کند، اما نباید بدوید یا ورزش های سنگین انجام دهید.
• هفته ۶: یک ویزیت پزشکی انجام می شود که در صورتی که روند بهبودی مناسب باشد ، شروع فعالیت جنسی امکان پذیر است.
• ماه ۳: اکثر افراد عملکرد طبیعی خود را پیدا میکنند، اما هنوز توصیه می‌شود تمرینات کف لگن انجام شود و تغذیه جلوگیری کننده از یبوست داشته باشید.

رعایت نکات درباره رژیم، میزان مایعات دریافتی، مصرف ملین‌ها (در صورتی ک پزشک دستور داده) و تمرینات کف لگن، به بهتر شدن هرچه سریع تر و کمتر شدن ریسک بازگشت بیماری کمک می‌کند.

8. تأثیر پرینورافی بر رابطه جنسی و رضایت جنسی پس از عمل

تأثیر این عمل بر رابطه و جنسی پس از عمل یکی از دغدغه‌های مهم افراد می باشد. خوشبختانه در خیلی از موارد، این جراحی می‌تواند کیفیت رابطه جنسی را بهتر کند چون علائمی که باعث درد یا ناراحتی هنگام مقاربت بودند را کم می کند.
چند نکته مهم:

• بهبود عملکرد جنسی: بعد از اینکه زخم‌ها کاملا خوب شدند، اکثریت افراد خبراز کمتر شدن درد و راحت‌تر شدن رابطه جنسی می‌دهند.
• ممکن است موقتا تغییراتی داشته باشید: به خاطر تغییرات بوجود آمده در بافت و نگرانی از درد، ممکن است تا زمان بهبودی کامل، میل جنسی کمتر شود یا مقداری درد خفیف حین رابطه حس شود.
• مشاوره و فیزیوتراپی: اگر درد ادامه پیدا کند یا مشکلاتی در رابطه جنسی رخ دهد ، رجوع به مشاور جنسی یا فیزیوتراپی تخصصی پیشنهاد می شود.

قبل از عمل باید در خصوص انتظارات جنسی با بیمار و شریک زندگی اش صحبت شود تا هر دو دید واقع‌بینانه‌ای نسبت به نتیجه جراحی پیدا کنند و بتوانند خود را برای دوران پساعمل آماده سازند.

9. احتمال عود رکتوسل پس از جراحی: درصدها، عوامل خطر و راه‌های پیشگیری

احتمال بازگشت رکتوسل بعد از جراحی به نوع تکنیک جراحی، کیفیت بافت‌های بدن بیمار و عوامل زمینه‌ای ارتباط دارد. احتمال بین ۵ تا ۲۰ درصد می باشد، ولی این درصدها بسته به نحوه گزارش و مدت زمان پیگیری فرق می کند.

عوامل افزایش‌دهنده خطر بازگشت شامل:

• یبوست دائم و زور زدن بیش از حد موقع دفع.
• بارداری های مکرر یا زایمان‌های دشوار در آینده.
• ضعیف شدن بافت همبند در اثر مشکلات ژنتیکی یا بیماری‌های متابولیک.
• انجام کارهایی که که باعث وارد شدن فشار مکرر داخل شکم می‌شود، مثل سرفه مزمن یا بلند کردن اجسام سنگین.

جهت پیشگیری از بازگشت، توصیه می‌شود:

• یبوست را با استفاده از غذاهای پر فیبر، مصرف مایعات زیاد و در صورت لزوم، خوردن ملین‌های ملایم کنترل کنید.
• تمرینات تقویت کف لگن را حتما بعد از عمل انجام دهید.
• به صورت منظم توسط پزشک ویزیت شوید و عوامل خطرناک مثل سرفه کردن مکرر یا بیماری‌های مزمن را درمان کنید.

با همکاری بیمار و رعایت دقیق توصیه‌ها، امکان احتمال بازگشت رکتوسل به حداقل می رسد.

10. تجربه بیماران از پرینورافی: سوالات پرتکرار درباره درد، بخیه و بازگشت به زندگی عادی

اکثر افراد سوالاتی درباره ی این عمل دارند:

• آیا بخیه ها درد دارند؟
  بخیه‌های استفاده‌شده اصولا از نوع جذبی‌اند و به‌طور کلی درد خاصی ایجاد نمی‌کنند. ممکن است احساس کشیدگی یا ناراحتی اندکی در جای بخیه‌ها حس شود که طبیعی است و عموما نیازی به انجام کار خاصی ندارد.
• کی میتوان رابطه جنسی را از سر گرفت؟
  وقتی بهبودی کامل باشد و پزشک تایید کند، اکثر افراد می‌توانند از هفته ششم به بعد رابطه جنسی را شروع کنند.
• جای زخم چقدر بر جای می ماند؟
  اسکارهای عمل بیشتردر نواحی داخلی قرار دارند و به‌دلیل ظرافت محل جراحی، دیده نمی‌شوند یا بشکلی نامحسوس‌ هستند.
• چه مدت مرخصی بعد از عمل نیاز است؟
  برای کارهای سبک مثل کارهای اداری، دو الی چهار هفته استراحت کافی می باشد. اما در مشاغل سنگین‌تر نیاز به زمان بیشتری برای طی کردن دوران نقاهت داریم.

صحبت صریح با جراح و آگاهی پیدا کردن فرد از تجربیات سایر بیماران می‌تواند اضطرابش را کم کند و دوران پسا جراحی را ساده تر نماید.

11. نقش تغذیه و سبک زندگی در بهبود نتایج جراحی رکتوسل و جلوگیری از یبوست پس از عمل

تغذیه مفید و تغییر سبک زندگی نقش مهمی دارد:

• رژیم پر فیبر:  استفاده ازمیوه‌ها، سبزیجات وغلات کامل باعث نرم شدن مدفوع میشود.
• آب کافی:  اگر آب به اندازه کافی نوشیده شود، از بروز یبوست جلوگیری می‌کند.
• فعالیت بدنی سبک: پیاده‌روی ملایم درروزهای بعد از جراحی، حرکت روده را بیشتر میکند و از تورم می کاهد.
• اجتناب از فشار: نباید اجسام سنگین را بلند کرد یا در دفع زور وارد کرد ؛ در صورت وجود این موارد مصرف ملین پیشنهاد میگردد.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن سرعت خوب شدن بافت را پایین می برد و خطر ایجاد عفونت را افزایش می دهد.

تغذیه مناسب هم سرعت روند درمان را بالا می برد، هم احتمال عود بیماری را کم می کند.

12. جراحی رکتوسل در زنان مسن: نکات ویژه و مقایسه با بیماران جوان‌تر

در زنان مسن‌تر، باید به موارد زیر توجه شود:

• ارزیابی جامع پزشکی: بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری قلبی، دیابت و مصرف داروها باید زیر نظر قرار گیرد.
• کیفیت بافت: بافت‌های همبند ضعیف‌تر هستند و ممکن است نیاز به استفاده از داروهای تقویت‌کننده داشته باشند.
• دوران نقاهت: مدت زمان بهبودی طولانی تر است و نیاز به مراقبت‌ها بیشتر میگردد.
• منافع:  کاهش علائم، کیفیت زندگی را به‌طور واضحی زیادتر میکند.

سن به خودی خود، مانع انجام عمل نمیشود. وضعیت کلی سلامتی و شدت ریسک‌ها ی موجود، در تصمیم گیری مهم هستند.

سخن پایانی

جراحی رکتوسل یا پرینورافی نه تنها اقدامی ترمیمی بلکه گامی در جهت بازگرداندن کیفیت زندگی و اعتمادبه‌نفس زنان است. ضعف عضلات کف لگن ممکن است در اثر زایمان‌های متعدد، افزایش سن یا فشار مزمن در ناحیه شکم رخ دهد و بدون درمان، به مشکلاتی مانند بی‌اختیاری یا ناراحتی مزمن لگنی بینجامد. این جراحی‌ها با هدف تقویت ساختار بافتی و بازسازی عملکرد طبیعی واژن انجام می‌شوند. اگرچه دوران نقاهت ممکن است چند هفته به طول انجامد، اما نتیجه نهایی اغلب رضایت‌بخش و پایدار است.

نکته مهم، رعایت دقیق مراقبت‌های پس از عمل است؛ پرهیز از فعالیت سنگین، استفاده از داروهای تجویزشده و پیروی از توصیه‌های پزشک به ترمیم بهتر کمک می‌کند. در صورت مشاهده هرگونه درد غیرعادی یا ترشح، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. انتخاب جراح ماهر و با تجربه، تضمین‌کننده نتایج مطلوب در زیبایی، عملکرد و سلامت ناحیه تناسلی است.