بارداری خارج از رحم

بارداری با یک تخمک لقاح یافته شروع می‌شود. به صورت طبیعی، تخمک لقاح یافته به دیواره‌ ی رحم متصل می‌ شود. وقتی تخمک بارور در جایی خارج از رحم لانه‌گزینی و رشد کند، بارداری خارج از رحم شکل می‌ گیرد. هیچ راهی برای جابه‌ جا کردن و انتقال تخمک بارور به درون رحم وجود ندارد. بنابراین پایان دادن به بارداری تنها راه ممکن برای برطرف کردن مشکل در حاملگی خارج رحمی است.

در بیش‌تر مواقع بارداری خارج رحمی در لوله فالوپ رخ می‌ دهد. لوله‌ فالوپ راه ارتباطی بین تخمدان و رحم است و تخمک در آن حرکت می‌ کند‌. این نوع از بارداری بفه دلیل شکل آن، بارداری لوله‌ ای نامیده می‌ شود. گاهی هم حاملگی خارج رحمی در سایر نقاط بدن مانند تخمدان، حفره‌ ی شکمی یا بخش پایینی رحم رخ می‌ دهد. این نوع از بارداری به صورت طبیعی پیش نمی‌ رود. تخمک لقاح یافته، دوام نمی‌ آورد.بافت تشکیل شده اگر بدون درمان رها شود ممکن است باعث بروز خون‌ ریزی‌ های مرگبار شود.

علائم بارداری خارج رحمی چیست؟

در ابتدا حاملگی خارج رحمی ممکن است مانند حاملگی معمولی با برخی از علائم مشابه مانند از دست رفتن قاعدگی، سینه های حساس یا ناراحتی معده احساس شود. حالت تهوع و درد پستان از علائم رایج در بارداری خارج از رحم است. علائم زیر در بارداری خارج رحمی شایع است؛

درد یا حساسیت در ناحیه شکم یا لگن

این درد ممکن است ناگهانی، مداوم و شدید یا در برخی موارد کاملاً خفیف و متناوب باشد. این درد معمولاً در زمان فعالیت، خروج مدفوع یا سرفه شدیدتر می‌ شود. ممکن است این درد را تنها در یک طرف احساس کنید، اما درد می‌ تواند در هر نقطه از شکم یا لگن شما نیز وجود داشته باشد. در برخی موارد این درد به شکل شدید یا خفیف است و می‌ تواند همراه با تهوع و استفراغ باشد.

لکه‌بینی یا خونریزی واژن

اگر نتیجۀ تست حاملگی شما مثبت بود ولی خونریزی واژن یا لکه‌ بینی دارید. این وضعیت ممکن است مشابه شروع عادت ماهانۀ خفیف باشد. خون ممکن است به رنگ قرمز یا قهوه‌ ای مانند رنگ خون خشک‌ شده باشد. به صورت مداوم یا متناوب، شدید و خفیف ادامه یابد.

درد در شانه‌ها

دل‌ درد و خونریزی ممکن است عوامل زیادی داشته باشد، اما درد شانه به خصوص هنگامی که دراز می‌ کشید، یکی از جدی‌ ترین نشانه‌ های پارگی لوله‌ های رحم در حاملگی خارج رحم است که نیاز به مراقبت سریع پزشکی دارد. علت درد، خونریزی داخلی است که موجب تحریک اعصابی می‌ شود که به شانه‌ ها می‌ رود.

نبض ضعیف، تپش قلب یا غش

در صورت پارگی لولۀ رحم ممکن است دچار علائمی مانند شوک، نبض ضعیف، تپش قلب، سرگیجه یا غش شوید. در این صورت باید با پزشک قلب تماس بگیرید.

عوامل افزایش دهنده بارداری خارج رحمی چیست؟

حاملگی خارج رحمی ممکن است برای هر زنی رخ دهد، حتی اگر فاقد عوامل خطرساز شناخته‌ شده برای این عارضه باشند. با این حال، برخی زنان بیشتر در معرض ابتلا هستند. برخی از عواملی که احتمال حاملگی خارج از رحم را افزایش می‌ دهد عبارتند از؛

سابقه‌ ی داشتن حاملگی خارج رحمی

اگر پیش‌ تر این نوع از حاملگی را تجربه کرده‌ اید، احتمال بروز دوباره‌ ی آن بیش‌ تر خواهد بود.

التهاب یا عفونت

بیماری‌ های قابل انتقال آمیزشی همچون سفلیس و سوزاک باعث بروز عفونت در لوله‌ های رحمی و دیگر اندام‌ های نزدیک شده و در نتیجه خطر بروز بارداری خارج رحمی افزایش خواهد یافت.

درمان‌ های ناباروری

نتایج برخی پژوهش‌ ها نشان می‌ دهد که خطر بروز حاملگی خارج رحمی در زنانی که تحت درمان  لقاح خارج رحمی یا سایر درمان‌ های مشابه قرار می‌ گیرند بیش‌ تر از سایر زنان است. از طرفی دیگر ناباروری هم خطر بروز بارداری خارج رحمی را افزایش خواهد داد.

جراحی لوله‌های رحمی

گاهی برای اصلاح لوله‌ های رحمی مسدود یا آسیب دیده، نیاز به انجام جراحی وجود دارد. این نوع جراحی‌ ها خطر بارداری خارج رحمی را افزایش خواهند داد.

عفونت در دستگاه تناسلی فوقانی

این بیماری به نام التهاب لگن (PID) نامیده می‌ شود. اغلب به دلیل درمان نشدن بیماری‌ های آمیزشی مانند سوزاک یا کلامیدیا ایجاد خواهد شد. با توجه به این که در برخی موارد این بیماری هیچ علامتی ندارد، ابتلا به هر یک از بیماری‌ های آمیزشی می‌ تواند خطر ابتلا به بارداری خارج رحم را افزایش دهد. حتی اگر شما از وجود بیماری التهاب لگن آگاه نباشید.

برخی روش‌ های پیشگیری از بارداری

احتمال بارداری در صورت استفاده از یکی از ابزارهای پیشگیری از بارداری داخل رحمی یا (IUD) بسیار کم است اما اگر در صورت استفاده از IUD بارداری رخ دهد، به احتمال زیاد از نوع حاملگی خارج رحمی خواهد بود.

بارداری بعد از ۳۵ سالگی

افزایش سن، خطر بارداری خارج رحم را افزایش می‌ دهد. این امر می‌ تواند به دلیل تغییر در نحوه عملکرد لوله‌ ها با افزایش سن زنان باشد.

مصرف دخانیات

سیگار کشیدن درست پیش از بارداری خطر بروز حاملگی خارج رحمی را افزایش خواهد داد. هر چه فرد سیگار بیشتری بکشد، خطر بالاتر خواهد رفت.

تشخیص بارداری خارج رحمی

معاینه لگن برای تشخیص نواحی درد، تحریک پذیری یا وجود توده در لوله فالوپ و تخمدان کمک می‌ کند. توجه کنید که پزشک با معاینه قادر به تشخیص حاملگی خارج رحمی نیست. برای این کار نیاز به آزمایش خون و سونوگرافی وجود دارد.

معاینات پزشکی

 پزشک ممکن است در طول معاینه با بررسی برخی از علائم حیاتی، احتمال حاملگی خارج رحم را بررسی کند. این علائم شامل معاینات واژینال و شکم است. اگر هنگام معاینه واژن و دهانۀ رحم، دردی در لگن وجود داشته باشد، احتمال حاملگی خارج رحم بالا خواهد بود.

پزشک هر گونه خونریزی یا ترشح واژینال را نیز بررسی خواهد کرد. همچنین پزشک در این معاینه به دنبال تغییراتی در اندازه رحم یا تخمدان و توده شکمی خواهد بود. در صورت وجود درد هنگام معاینه شکمی نیز احتمال حاملگی خارج رحم بالا خواهد بود. درصورتی که پزشک احتمال حاملگی خارج رحم را در این معاینات بالا بداند، با انجام سونوگرافی و آزمایش خون از این موضوع مطمئن خواهد شد.

آزمایش بارداری

برای تایید حاملگی آزمایش خون آزمایش hCG تجویز می‌ شود‌. این هورمون در دوران بارداری در خون افزایش پیدا می‌ کند اما اگر سطح این هورمون، کمتر از میزان معمول باشد، احتمال ابتلا به حاملگی خارج رحمی وجود دارد. آزمایش خون ممکن است تا زمانی که سونوگرافی خارج رحمی را تایید کند، هر چند روز یک بار تکرار شود‌. معمولاً ۵ تا ۶ هفته بعد از لقاح سونوگرافی انجام می‌ شود. اگر سطح hCG  به اندازه مورد انتظار افزایش نیافته باشد، می‌ تواند نشانۀ حاملگی خارج رحم یا سقط شدن جنین باشد.

سونوگرافی

سونوگرافی از طریق واژن به پزشک اجازه می‌ دهد که مکان دقیق بارداری را مشاهده کند. اگر فرد در هفته ششم بارداری باشد و در سونوگرافی ساک حاملگی در رحم مشاهده نشود، به معنی حاملگی خارج رحم می باشد. در این صورت پزشک با استفاده از سونوگرافی واژینال به دقت رحم و لوله‌ های رحم را بررسی می‌ کند. وجود علائمی مانند خونریزی یا وجود توده در لوله رحم و تخمدان، احتمال وجود بارداری خارج رحم را بالا می‌ برد.

دیگر آزمایش‌های خون

یک آزمایش خون کامل، برای بررسی کم‌ خونی یا دیگر علائم از دست دادن خون گرفته می‌ شود. اگر بارداری خارج رحمی فرد تایید شده باشد، لازم است که نوع گروه خونی فرد هم مشخص شود. چون گاهی در این شرایط فرد نیاز به تزریق خون خواهد داشت.

درمان بارداری خارج از رحم

تخمک لقاح یافته به صورت طبیعی بیرون از رحم قادر به رشد نیست. برای پیشگیری از عوارض و مشکلات مرگبار، لازم است که بافت ایجاد شده‌ حاصل از حاملگی خارج رحمی از بدن خارج شود. با توجه به علائم فرد، برای درمان از دارو، جراحی لاپاروسکوپیک یا جراحی شکمی استفاده می‌ شود.

درمان دارویی حاملگی خارج رحمی

اگر پزشک تردیدی در مورد بارداری خارج رحمی نداشته باشد و جنین نیز نسبتاً کوچک باشد، ممکن است پزشک از درمان دارویی استفاده کند. در این روش دارویی به نام متوترکسات (Methotrexate) برای فرد تجویز می‌ شود.. این دارو از طریق عضله تزریق می‌ شود. جلوی رشد سلول‌ های جفت را گرفته و در نتیجه پایان یافتن بارداری می‌ شود. با آغاز اثربخشی دارو، ممکن است کمی درد شکم یا گرفتگی ماهیچه‌ ها و احتمالاً تهوع، اسهال و استفراغ داشته باشید.

بعد از تزریق دارو، پزشک برای بررسی موثر بودن درمان یک آزمایش خون گنادوتروپین جفتی انسان تجویز می‌ کند. نتیجه‌ این آزمایش مشخص می‌ کند که آیا فرد به داروی بیش‌ تری نیاز دارد یا خیر.

در این مدت باید از مصرف الکل، مسکن‌ های غیراستروئیدی ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن و هر مولتی‌ ویتامین یا مکمل دیگر حاوی فولیک اسید و همچنین رابطۀ جنسی، فعالیت‌ های شدید و نور خورشید پرهیز شود. برای بررسی سطح هورمون hCG و اطمینان از حذف بارداری خارج رحم باید چند آزمایش خون انجام شود. این آزمایش‌ ها تا زمانی که سطح هورمون به صفر برسد، معمولاً چند هفته ادامه خواهد یافت.

جراحی لاپاراسکوپی

اگر بارداری خارج از رحم، در مرحله‌ ای از بارداری تشخیص داده شود که دیگر درمان دارویی مؤثر نیست یا درد و خونریزی داخلی شدید وجود داشته باشد یا فرد مبتلا به بیماری‌ای است که امکان استفاده از درمان دارویی امکان‌ پذیر نباشد، نیاز به عمل جراحی است. اگر وضعیت فرد پایدار باشد و جنین نیز به اندازه کافی کوچک باشد، می‌توان آن را از طریق جراحی لاپاراسکوپی خارج کرد.

سالپنژکتومی (salpingectomy) و سالپنژستومی (Salpingostomy) برای درمان برخی از بارداری‌ های خارج رحمی استفاده می‌ شود‌. در این روش یک برش کوچک در شکم در نزدیکی ناف ایجاد شده سپس پزشک از یک لوله باریک که به دوربین و نور مجهز شده برای دیدن داخل رحم استفاده می‌ کند. در سالپنژکتومی اما محصولات ناشی از  حاملگی خارج رحمی و لوله فالوپ هر دو با هم از بدن خارج می‌ شوند.

جراحی شکمی برای درمان بارداری خارج رحمی

اگر حاملگی خارج رحمی باعث خونریزی شدید شود، فرد به جراحی اورژانسی نیاز خواهد داشت. این جراحی یا به روش لاپاراسکوپی یا از طریق ایجاد شکاف در شکم یا لاپاراتومی انجام می‌ شود. در برخی از موارد، امکان حفظ لوله فالوپ وجود دارد اما معمولاً اگر لوله فالوپ دچار پارگی شده باشد باید به صورت کلی از بدن خارج شود. پس از عمل، نیاز به شش هفته استراحت دارید. در زمان التیام زخم ممکن است احساس نفخ و درد شکم یا ناراحتی داشته باشید.